Smog monitorowany
Od: Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska.
Warszawa 14.04.2009 r.
Odpowiadając na pismo z dnia 25 marca 2009 r. dotyczące modernizacji i rozwoju systemu monitoringu jakości powietrza w województwie mazowieckim [zobacz >>>], po dokładnym zapoznaniu się z przedstawionymi w ww. piśmie postulatami Stowarzyszenia Zielone Mazowsze wyjaśniam i informuję:
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE CAFE (Clean Air for Europe – Czystsze Powietrze dla Europy) została opublikowana 21 maja 2008 r. Jej zadanie to zweryfikowanie i konsolidacja w jednym akcie prawnym pięciu istniejących przepisów legislacyjnych w zakresie jakości powietrza atmosferycznego: Ramowej Dyrektywy Powietrznej (96/62/WE), pierwszej, drugiej i trzeciej dyrektywy córki (1999/30/WE, 2000/69/WE, 2002/3/WE), decyzji o wymianie informacji (2004/107/WE), zgodnie z dobrymi praktykami zarządzania i zasadą tworzenia lepszej regulacji. Czwarta dyrektywa córka (2004/107/WE), dotycząca metali ciężkich i WWA, zostanie włączona do dyrektywy w terminie późniejszym. Poza tym ww. dyrektywa wprowadza nowe normy jakości powietrza dotyczące drobnych cząstek pyłu zawieszonego o średnicy poniżej 2,5 μm (PM2.5). Postanowienia wymienionych wyżej aktów prawnych zostały już w Polsce transponowane na prawo polskie, a system monitoringu powietrza w województwie mazowieckim w zakresie zanieczyszczeń : dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, tlenek węgla, benzen, pył PM10, ozon oraz arsen, ołów, nikiel, kadm i benzo/a/piren w pyle PM10 został zmodernizowany i jest zgodny z wytycznymi zawartymi w dyrektywie CAFE. W chwili obecnej rozpoczął się proces transpozycji dyrektywy w zakresie pyłu PM2.5, który ma zakończyć się w 2010 r.
Ad.1.
W dzielnicy Bemowo zlokalizowana jest stacja pomiarów automatycznych przy ulicy Puszcza Solska (dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek azotu, tlenki azotu) oraz stacja pomiarów manualnych pyłu PM10 przy ulicy Anieli Krzywoń (pył PM10, ołów i benzo/a/piren w pyle PM10). Wyniki z tych stacji przesyłane są do bazy systemu WIOŚ i uwzględniane są w ocenach rocznych. W dzielnicy Białołęka przy ulicy Porajów pracuje stacja pomiarów automatycznych (dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek azotu, tlenki azotu), a w dzielnicy Wawer przy ulicy Żegańskiej działa stacja manualna z następującym zakresem pomiarowym: pył PM10 oraz arsen, kadm, nikiel, ołów, benzo/a/piren w pyle PM10. Wyniki gromadzone są w bazie systemu WIOŚ i wykorzystywane do corocznych analiz i zamieszczane w rocznych ocenach jakości powietrza w załączniku nr l (www.wios.warszawa.pJ zakładka PUBLIKACJE). W załączeniu przesyłam listę stanowisk pomiarowych, które w 2009 r. monitorują stan jakości powietrza w województwie mazowieckim (załącznik nr 1). System monitoringu jakości powietrza w województwie mazowieckim tworzony jest w oparciu o obowiązujące przepisy unijne i krajowe. Stacje, które tworzą system ze względu na ich charakter (tłowe, komunikacyjne, monitorujące oddziaływanie dużych instalacji, miejskie, podmiejskie, tła regionalnego) muszą być lokalizowane zgodnie z zasadami zawartymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 5, póz. 31).
W mieście stołecznym Warszawa największy wpływ na stan jakości powietrza ma komunikacja, a przede wszystkim złe warunki ruchu na drogach. Budowa nowych tras komunikacyjnych w obrębie miasta oraz modernizacja istniejących wpłynie na poprawę jakości powietrza, ponieważ pozwoli poprawić płynność ruchu i rozładować istniejące korki.
Ad.2.
Pył PM2.5 na stacji komunikacyjnej w Warszawie (Al. Niepodległości) monitorowany jest od 2005 r. (stanowisko manualne). Poza tym od 2005 r. na stacji Warszawa, ul. Nowoursynowska funkcjonuje również stanowisko pomiarów manualnych pyłu PM2.5, a w drugiej połowie 2008r. takie stanowisko uruchomiono na stacji Warszawa, ul. Wokalna. W województwie mazowieckim od 2009 r. uruchomiono dodatkowe 2 stanowiska manualne pomiarów pyłu PM2.5 w Radomiu, ul. Tochtermana i w Płocku, ul. Reja. W chwili obecnej w Polsce, jak również w województwie mazowieckim rozpoczął się proces wdrażania dyrektywy CAFE w zakresie pyłu PM2.5. Zadania, które w 2009 r. wykona WIOŚ to: utworzy system do pomiarów pyłu PM2.5 w celu wyznaczenia wskaźnika średniego narażenia (stacje tła w miastach powyżej 100 tyś. mieszkańców, w województwie mazowieckim wymagane są 4 stanowiska – 2 w Warszawie, 1 w Radomiu i 1 w Płocku), wykona wstępną ocenę w zakresie pyłu PM2.5 i na podstawie wyników oceny wykona projekt sieci do ww. pomiarów (czerwiec, lipiec 2009), rozpocznie proces uruchamiania stanowisk pomiarowych pyłu drobnego pod kątem rocznej oceny jakości powietrza w strefach. W załączeniu przesyłam rozdział dotyczący podsystemu monitoringu jakości powietrza w województwie mazowieckim z aneksu do „Programu monitoringu środowiska województwa mazowieckiego na lata 2007-2009″ Program na rok 2009, który jest dostępny na stronie internetowej WIOŚ www.wios.warszawa.pl w zakładce PUBLIKACJE/Program monitoringu środowiska na lata 2007-2009/aneks, program na rok 2009 (załącznik nr 1). Wyniki pomiarów pyłu PM2.5 gromadzone są w bazie systemu WIOŚ i na prośbę każdego obywatela są udostępniane. Pierwsza ocena roczna pod kątem zanieczyszczenia pyłem PM2.5. będzie odnosić się do roku 2010 i zostanie wykonana w terminie ustawowym do 30 marca 2011 r.
Ad.3.
Działający w województwie mazowieckim System oceny jakości powietrza wykorzystywany na potrzeby rocznych ocen jakości powietrza jest zgodny z wymogami prawa polskiego i unijnego. Należy zaznaczyć, że w Polsce jest jednym z najbardziej rozbudowanych oraz dobrze działających systemów. Analiza systemu (liczba stacji, jakość pomiarów) oceny jakości powietrza oraz ustalenie odpowiedniego sposobu monitorowania zanieczyszczeń, zgodnie z art. 88 ustawy Prawo ochrony środowiska przeprowadzana jest w okresach pięcioletnich (ostatnia pięcioletnia ocena dotyczy lat 2002-2006 i jest dostępna na stronie internetowej WIOŚ w zakładce PUBLIKACJE). Kryteriami do oceny pięcioletniej są wartości górnego i dolnego progu oszacowania, określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów niektórych substancji w powietrzu, które określa również metodyki referencyjne, liczbę stacji i zasady lokalizacji stacji pomiarowych. W okresach pomiędzy ocenami pięcioletnimi system jest na bieżąco weryfikowany poprzez roczne oceny jakości powietrza. W załączeniu przesyłam zestawienie tabelaryczne oraz opisowe analizy z udostępnionego na stronie internetowej ww. dokumentu (załącznik nr 2). WIOŚ w Warszawie w przypadku wystąpienia na terenie województwa przekroczeń poziomów alarmowych (załącznik nr 5 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu Dz. U. Nr 47, póz. 281) dla dwutlenku siarki, azotu oraz pyłu PM10 i ozonu ma opracowaną z Urzędem Marszałkowskim procedurę informowania społeczeństwa (marszałek ma obowiązek informowania społeczeństwa zgodnie z art. 93 ustawy Poś).
Stacje automatyczne i manualne pracujące w systemie oceny jakości powietrza działają w trybie ciągłym. Przy takiej pracy zdarzają się awarie sprzętu, zawieszenia systemu ale dane nie są tracone. Jeżeli dochodzi do zawieszenia się systemu, to na stacjach pomiarowych dane są zapisywane i po usunięciu awarii systemu są ściągane ze stacji do bazy. W systemie oceny jakości powietrza pracują nie tylko stacje WIOŚ, ale również zakładów pracy, uczelni, instytutów i WSSE. Stacje WIOŚ mają wysoką kompletność danych pomiarowych (określana jest ona w każdej ocenie rocznej w załączniku nr l dostępnej na stronie internetowej w zakładce PUBLIKACJE). Na prośbę każdego obywatela WIOŚ w Warszawie udostępnia pomiary 1-h, 24-h ze wszystkich stanowisk pomiarowych w plikach .txt lub .xls. Odnosząc się do prezentacji danych pomiarowych informuję, że wartość średniodobowa prezentowana jest tylko dla tych zanieczyszczeń, które mają określone poziomy dopuszczalne (rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu). Eksploatacja automatycznych stacji pomiarowych jest bardzo kosztowna (materiały eksploatacyjne – filtry, gazy nośne, gazy kalibracyjne, kalibracje, przeglądy, naprawy, energia elektryczna, połączenia ze stacjami). WIOŚ w Warszawie tylko dzięki dofinansowaniu ze środków WFOŚiGW jest w stanie utrzymać sieć i prowadzić pomiary.
Stacją „tła” dla ścisłego centrum Warszawy jest stacja Warszawa, ul. Krucza. Należy jednak zawsze pamiętać, że stacja pomiarowa pokazuje wielkości stężeń zanieczyszczeń w danym punkcie pomiarowym ograniczonym obszarem reprezentatywności, a mierzone zanieczyszczenia nie rozprzestrzeniają się w powietrzu w sposób liniowy. Dlatego też pomiar punktowy nigdy nie może być reprezentatywny dla dużego obszaru, szczególnie w mieście ze zwartą zabudową. Przy określaniu tła dla większych obszarów (dzielnice, strefy) analizowane są wyniki modelowania imisji zanieczyszczeń, warunki meteo i dane o emisji. W załączeniu przesyłam zestawienie wyników pomiarów ze stacji Warszawa ul. Krucza z lat 1995-2008 (załącznik nr 3), na podstawie których zauważalny jest trend zmian w rejonie ścisłego centrum Warszawy.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie w zakresie monitoringu jakości powietrza wypełnia wymogi prawa unijnego i krajowego. Dokumenty, które oceniają stan jakości powietrza przesyłane są zgodnie z wymogami ustawy Poś do Marszałka Województwa Mazowieckiego, Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, Komisji Europejskiej oraz informacyjnie do Wojewody Mazowieckiego, Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, a także udostępniane są społeczeństwu na stronie internetowej. Roczne serie pomiarowe zwalidowane i zweryfikowane przesyłane są na poziom krajowy, a następnie do Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska. System oceny jakości powietrza, który powstał w województwie mazowieckim w 2003 r. i w kolejnych latach zgodnie z nowymi wymaganiami został rozszerzony o monitoring nowych zanieczyszczeń, na pewno nie jest „niedomagającym systemem”. Ocena pięcioletnia wykonana za lata 2002-2006 jest dokumentem opisującym stan istniejący i wymagany systemu. Zachęcam do bieżącego śledzenia zamieszczanych na stronie internetowej dokumentów i opracowań dotyczących stanu jakości powietrza oraz systemu jego oceny. W przypadku niejasności lub wątpliwości można w każdej chwili w Wydziale Monitoringu Środowiska uzyskać dodatkowe informacje i wyjaśnienia.
Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Warszawie
Adam Ludwikowski
Załączniki:
1. Wydruk z dokumentu Aneks do programu monitoringu na lata 2007-2009. Program na rok 2009.
2. Wydruk z dokumentu Druga pięcioletnia ocena jakości powietrza w woj. mazowieckim za lata 2002-2006.
3. Zestawienie statystyk dot. pomiarów na stacji Warszawa – Krucza.