Już nie śmiecę, czyli jak robić zakupy z głową
Mądry rozwiązuje problemy, geniusz ich unika
– Albert Einstein.
Po pierwsze: nie wytwarzać
Co zrobić ze wzrastającą górą odpadów?
– budować wysypiska, kosztowne spalarnie? Jak segregować odpady? Jak i gdzie je przetwarzać? Takie pytania codziennie stawiają sobie radni, dziennikarze, mieszkańcy różnych miast.
Ale te pytania są źle zadane. Nasze podstawowe pytanie brzmi:
Jak unikać powstawania zbędnych odpadów?
To zależy od każdego z nas. To każdy z nas codziennie w sklepie decyduje, ile wytwarza śmieci. Pomyśl zanim kupisz!
Najlepsze opakowanie to takie, którego nie ma
Rodzaj opakowania | zużycie energii | zużycie surowców | odzysk sur. wtórnych | skażenia | odpady | suma |
---|---|---|---|---|---|---|
butelki szklane zwrotne | 16 | 1 | 5 | 1 | 2 | 25 |
papier | 12 | 9 | 6 | 12 | 6 | 45 |
laminaty (kartoniki) | 13 | 11 | 19 | 9 | 3 | 55 |
butelki szklane jednorazowe | 35 | 4 | 8 | 5 | 6 | 58 |
puszki stalowe | 22 | 14 | 12 | 8 | 3 | 59 |
puszki aluminiowe | 29 | 14 | 14 | 9 | 4 | 70 |
butelki plastikowe | 18 | 16 | 18 | 10 | 9 | 71 |
maksymalna ilość punktów | 35 | 20 | 20 | 15 | 10 | 100 |
(wg Packaging – An Enviromental Perspective, A Gateway Foodmarkets report prepared by the Landbank Consultancy, 1991)
Zwrotna butelka – zwrócone pieniądze
Zwrotna butelka to najbardziej ekologiczny i najbardziej ekonomiczny rodzaj opakowań. Jest to podstawowe narzędzie, dzięki któremu unikamy odpadów. Po zwróceniu butelki producentowi jest ona napełniana ponownie i w ten sposób jedna butelka jest używana przeciętnie 20 razy!
Butelka zwrotna to także sposób na zaoszczędzenie pieniędzy. Łatwo się przekonać w najbliższym sklepie, że ten sam napój w butelce zwrotnej jest tańszy o 10 – 20% niż w opakowaniu jednorazowym. Dlaczego? To proste. Kupując butelkę zwrotną płacisz kaucję, która jest później zwracana. Kupując produkt w opakowaniu jednorazowym płacisz za to opakowanie – które wkrótce wyląduje w śmietniku. Po co kupować śmieci?
Mało kto zdaje sobie sprawę z tego jak wiele produktów można jeszcze nabyć w butelkach zwrotnych. Najłatwiej znajdziemy w butelkach zwrotnych napoje chłodzące koncernów Pepsi i Coca Cola, a także piwa i tanie wina. Niemal wszędzie natkniemy się też na napoje gazowane i wody mineralne lokalnych producentów w butelkach 0,33l. W butelkach 1l nabędziemy wodę mineralną „Mazowszanka” oraz napoje gazowane. W całym kraju mamy szansę nabyć soki i napoje owocowe 0,33l „Tymbark” z oryginalnymi kapslami. Szukajmy również (także w Warszawie) śmietany w butelkach 0,5 l. W takich samych butelkach w Małopolsce nabędziemy bardzo dobry kefir – jakiego nie produkuje się w plastikowych kubkach.
Pamiętaj! Każda zwrócona do sklepu butelka, oznacza, że nie zostaną wydobyte surowce na kolejną butelkę, i o tę jedną butelkę będzie mniej odpadów.
Napój | Butelki zwrotne | Opakowania jednorazowe |
---|---|---|
Woda mineralna | Mazowszanka 1 l: 0,80 zł | Aqua Minerale, plastik, 0,5 l: 1,74 zł |
Sok jabłkowy | Tarczyn 1 l: 2,25 zł | Clippo, kartonik, 1 l: 3,10 zł |
Coca-Cola | 0,33 l: 1,09 zł | puszka 0,33 l: 1,79 zł |
Piwo Królewskie | 0,5 l: 2 zł | puszka 0,5 l: 2,75 zł |
Warszawska Hala Marymoncka, maj 2000
1 kupiony przez Ciebie napój w butelce zwrotnej = 1 butelka mniej na wysypisku.
Opakowania jednorazowe – unikaj śmieci
Ekologiczny konsument unika wszelkich produktów jednorazowego użytku: długopisy, nożyki do golenia zapalniczki, torebki, sztućce, talerzyki, kubki itp. Wszystkie te wyroby powodują powstawanie gór śmieci. Mają swoje trwalsze, porządniejsze i ładniejsze odpowiedniki.
Kartoniki
Kartoniki, w których sprzedawane są głównie soki, to laminaty złożone z tektury, aluminium i plastiku. Materiałów tych nie da się oddzielić, dlatego recykling nie jest możliwy.
Tacki styropianowe
Unikajmy kupowania żywności w styropianowych tackach! Produkcja styropianowej tacki niezniszczalnej przez 500 lat tylko dla kupienia kilku jabłek to jakiś nonsens. Dodatkowo niepokoi aspekt zdrowotny. Styropian to spieniony polistyren. Styren jest substancją rakotwórczą. Badania pokazują, że może migrować z tacki do opakowanej żywności. Jest to zwłaszcza niebezpieczne w przypadku mięsa i nabiału, gdyż styren doskonale rozpuszcza się w tłuszczu.
Puszki – fajne… ale może niekonieczne
Puszka aluminiowa
Puszka aluminiowa jest najbardziej nieekologicznym opakowaniem. Wytworzenie puszki jest bardzo energochłonne. Do produkcji jednej tony aluminium potrzeba aż 294 GJ energii, czyli tyle ile prądu zużywa w ciągu całego roku 20 rodzin! Do produkcji szkła zużywa się 14 razy mniej energii. Wydobycie surowców – boksytu i laterytu – przyczynia się do degradacji środowiska, a ich przeróbka w hutach jest źródłem szkodliwych emisji i toksycznych odpadów. Nawet recycling aluminium nie jest obojętny dla środowiska, gdyż wymaga dużego nakładu energii.
Badania wykazują też, że przechowywanie napojów i żywności w puszkach jest szkodliwe dla naszego zdrowia. Puszki metalowe łatwo wchodzą w reakcję z zawartymi w nich produktami. Na skutek korozji do produktów przenikają metale ciężkie, które następnie trafiają do naszego żołądka. Nie truj się za własne pieniądze!
W wielu krajach sprzedaż puszek do napojów jest obciążana wysokimi opłatami ekologicznymi. W Danii jest zabroniona. Wszystkie napoje gazowane oraz piwo muszą być obowiązkowo produkowane w butelkach zwrotnych (zarówno szklanych, jak i plastikowych). Wykorzystaną butelkę oddaje się w sklepie, gdzie automat zwraca pieniądze, bądź też można oddać ją biednym ludziom, którzy utrzymują się z ich sprzedaży. Zbieranie bowiem zwrotnych butelek to w Danii złoty interes!
Zamiast zbierać, nie kupuj
UWAGA: Producenci puszek często finansują pseudo-ekologiczne kampanie zbierania aluminium. Mają one na celu zmianę wizerunku tego opakowania. Zwykle zatrudnia się do tego dzieci. Wmawia się im, że puszki są ekologiczne. Sprzedaż wzrasta, góra odpadów też. Na przykład w rezultacie jednej z kampanii w rejonie Bielska – Białej, poziom odzysku puszek wzrósł z 10% do 15%, a sprzedaż o 30%. Łatwo policzyć, że ilość śmieci wzrosła.
Szkło jest lepsze
Jeśli jakiś produkt nie jest produkowany w opakowaniach zwrotnych – np. ketchup, majonez, dżem – zawsze lepiej jest wybrać opakowanie szklane od plastikowego. Słoik łatwiej wykorzystać powtórnie – np. do przetworów czy przypraw. Poza tym recykling szkła, w przeciwieństwie do plastiku jest bardziej opłacalny, a co za tym idzie silniej rozwinięty.
Jeśli kupiłeś już jednorazowe opakowanie szklane – dopilnuj aby wyrzucić je do pojemnika na stłuczkę. Dodatkową zaletą szklanego opakowania, jest to, że jest ono zdrowsze! Szkło jest opakowaniem bezpiecznym, gdyż żadne jego składniki nie przenikają do produktów w nim przechowywanych, jak to ma miejsce w opakowaniach metalowych lub z tworzyw sztucznych, zwłaszcza latem, w podwyższonej temperaturze.
Surowiec do produkcji szkła (piasek kwarcowy) jest dostępny wszędzie, a jego wydobycie nie powoduje takich uciążliwości dla środowiska, jak w przypadku innych surowców. Natomiast surowiec do produkcji tworzyw sztucznych to ropa, paliwo kopalne, które jest na wyczerpaniu i którego wydobycie i transport powoduje ogromne skażenia środowiska.
Papier (a także bawełna)
Papier
Papier jest materiałem naturalnym. Jest powszechnie przetwarzany. Wyrzucony do śmieci stosunkowo łatwo rozłoży się. Zupełnie inaczej jest z torebkami plastikowymi. Dlatego wybierajmy produkty opakowane w papier, czy tekturę. Domagajmy się też torebek papierowych.
Bądź elegancka/i
Plastikowe siatki, którymi zarzucają nas sprzedawcy przy każdej okazji, kłują w oczy swoją bylejakością. Jeszcze zanim zostaną użyte, już wyglądają jak śmieć! Natomiast torby materiałowe i wiklinowe koszyki, są eleganckie, trwałe i długo nam służą. Wyprodukowano je z surowców odnawialnych – bawełny lub gałęzi wierzby. Ich zużycie (zazwyczaj dopiero po kilku latach) nie obciąża środowiska, gdyż łatwo się rozkładają. Unikajmy toreb plastikowych. Żądajmy papieru. Chodźmy na zakupy z własnymi torebkami.
Popieraj makulaturę
W Polsce mamy problem z przetwarzaniem makulatury, gdyż nie ma na nią zbytu. Tymczasem często trudno jest dostać kopertę z makulatury. Wycina się lasy, na przedmioty, które z powodzeniem można zrobić z już wykorzystanego papieru.
Musimy wytwarzać zapotrzebowanie na produkty z recyklowanego papieru. Dlatego używaj wyłącznie kopert, papieru toaletowego, papieru biurowego z makulatury. Pamiętaj też, że każda kartka ma dwie strony!
Chemia – im mniej, tym lepiej
Zatruwanie środowiska kojarzy się z dymiącymi fabrykami. Nie każdy potrafi dymiące fabryki skojarzyć z produktami, które kupuje w sklepie. Bez wątpienia takie skojarzenie jest uzasadnione w przypadku chemii codziennego użytku: środków czystości, kosmetyków, proszków do prania. Dlatego stosujmy je rozsądnie, tylko wtedy kiedy nie mamy innego wyjścia. Wybierajmy mniej szkodliwe dla środowiska. Środki chemiczne zawsze wpływają na nasze zdrowie. Mogą być przyczyną alergii i nowotworów.
Płyny do zmywania.
Stosujemy je zdecydowanie zbyt często, w większości wypadków wystarczyłaby ciepła woda i dobry zmywak. Pozostałości środków czyszczących spożywamy przy następnym posiłku, gdyż skuteczne ich usunięcie wymaga aż 20 płukań! Kupujmy tylko płyny biodegradowalne.
Środki dezynfekujące.
Też stosujemy zbyt często – pod wpływem reklam straszących rzekomo groźnymi zarazkami. W większości zawierają związki chloru – groźne dla zdrowia i środowiska. Zdarzały się też wypadki, w których w wyniku reakcji dwóch różnych środków, wydzielały się toksyczne i żrące opary. Wybierajmy środki bezchlorowe!
Proszki do prania.
Wybierajmy proszki nie zawierające fosforanów. Są takie dostępne na polskim rynku.
Dezodoranty
Dezodoranty wolimy z pompką lub kulką, a nie w spraju, gdyż na pewno nie niszczą warstwy ozonowej, a w dodatku można je rozebrać i wrzucić do pojemników na surowce wtórne. Zużytych sprajów nie da się przetworzyć.
Recycling, czyli ostatnia deska ratunku
Tam gdzie nie dało się uniknąć powstania odpadu, powinniśmy zapewnić jego przetworzenie, czyli recykling. Dla świadomego konsumenta jest to jednak dopiero ostatni krok, pierwszym jest zawsze unikanie.
Wyselekcjonowane odpady stanowią wartościowy surowiec wtórny, który po przetworzeniu zostanie wykorzystany ponownie. Dzięki temu oszczędzamy zasoby przyrody, energię, oraz zmniejszamy ilość odpadów wywożonych na wysypisko śmieci.
Szkło i makulatura
Szkło przetwarza się łatwo, dodatek stłuczki w procesie produkcji wręcz wspomaga wytwarzanie szkła. Również makulatura jest materiałem łatwym do recyklingu, z którego pozyskujemy np. papier toaletowy.
Puszki
Inaczej sprawa ma się z puszkami. Są one często pokrywane wewnętrzną warstwą ochronnego lakieru, który należy usunąć przed powtórnym wykorzystaniem.
Tworzywa sztucznme
Jednak najbardziej kłopotliwe i kosztowne okazuje się przetwarzanie tworzyw sztucznych, co wynika z tego, że ilość ich rodzajów i stosowanych w nich dodatków jest ogromna. Dlatego starajmy się wybierać opakowania, które można wykorzystywać wielokrotnie i których przerób po zużyciu nie stanowi problemu.
Zdrowy dom (farby, wykładziny, itd)
Remontując dom, pamiętajmy aby używać zdrowych materiałów. Ekolog unika tworzyw sztucznych, ale zwłaszcza dwóch z nich – polichlorku winylu (PVC) i poliuretanu (PU).
Polichlorek winylu
Jest wyjątkowo szkodliwy dla środowiska i zdrowia ludzi zarówno na etapie produkcji, użytkowania, jak i później. Swe kłopoty zawdzięcza obecności chloru, który jest silnie trujący (jak i większość jego związków). Silnie toksyczny i rakotwórczy jest sam monomer – chlorek winylu oraz chlorek etylenu, z którego jest wytwarzany. Równie trujące są dodatki, które mogą stanowić do 60% masy tworzywa – najgroźniejsze to zmiękczające ftalany (rakotwórcze), barwniki na bazie kadmu i ołowiu, środki przeciwzapalne i grzybobójcze. Wszystkie te substancje mogą migrować z tworzywa. Np. w powietrzu nad wykładzinami z PVC stwierdzono obecność 62 związków chemicznych. Nie koniec na tym, w czasie pożaru, mimo trudnopalności,, PVC już przy temp. 120 'C wydziela zabójczy chlorowodór i hipertoksyczne dioksyny.
Z PVC produkuje się prawie wszystko: tapety, okna, okładziny elewacyjne, rury, rynny, kable, zabawki, wykładziny. Wszystkie te produkty mają swoje naturalne, zdrowe, ładniejsze i trwalsze odpowiedniki.
Poliuretan
Również powinien być unikany ze względu na zachowanie w trakcie pożaru. Wydziela on trujący cyjanowodór. W trakcie pożaru mieszkania na warszawskim. Targówku w ciągu 3 minut śmiertelnie zatruło się 5 osób. Przyczyną była gąbka poliuretanowa wyściełająca drzwi. Podobne gąbki stosuje się w meblach i materacach.
Farby
Najbardziej ekologiczne są tradycyjne farby naturalne, oparte na pokoście lnianym, wosku pszczelim, kazeinie, gumie arabskiej, szelaku oraz bejce. Ponieważ są obecnie trudno dostępne, pewnym kompromisem mogą być różnego rodzaju farby wodorozcieńczalne – emulsyjne, akrylowe, winylowe (nie zawierają polichlorku winylu lecz octan winylu). Zdecydowanie unikajmy wszystkich „śmierdzących” farb: ftalowych, chlorokauczukowych, poliuretanowych.
Kupuj lokalne
Jest jeszcze jeden czynnik, który należy brać pod uwagę, przy ocenie oddziaływania produktu na środowisko. Jest nim: transport. Starajmy się kupować produkty wytworzone możliwie najbliżej. Jabłka z Holandii, pomidory z Włoch, cebula z Grecji – to ekologiczny nonsens. Wolimy lokalną gospodarkę od globalnych molochów. Dlatego kupujemy na bazarach od rolników, którzy przywożą swoje świeże produkty z okolicy i nie używają takiej ilości chemii jak agrokoncerny. hipermarkety to:
– wzrost bezrobocia – jedno miejsce pracy tworzone w hipermarkecie to likwidacje pięciu w drobnym handlu;
– wzrost przestępczości – wyższe bezrobocie i propagowanie konsumpcyjnego stylu życia to więcej przestępstw;
– zakorkowanie miast – hipermarkety powodują olbrzymi wzrost podróży samochodem, korki na wylotówkach zazwyczaj kończą się przed hipermatketami;
– chemizacja żywności – hipermarkety powodują uprzemysłowienie i chemizację rolnictwa, wymagają dużych dostawców – przemysłowe plantacje rolne używają mnóstwo chemii i produkują niezdrowx żywność. Jednocześnie drobne, ekologiczne gospodarstwa tracą rynek i będą bankrutować. Polska żywność jest ewenementem w skali Europejskiej – ma jeszcze naturalny smak.
Pieniądze wydane w lokalnym sklepie po części do ciebie wrócą: właściciel sklepu zapłaci podatek, który gmina może przeznaczyć np. na ściezkę rowerową. Pieniądze wydane w dużej sieci międzynarodowej wywędrują za granicę, tak więc nie bedziesz miał/a z tego nic.
Pomocne rady
Procedura ekokonsumenta
1. Kupuj produkty nie opakowane lub w opakowaniu biodegradowalnym.
2. Jeśli jest to niemożliwe – wybierz produkt w opakowaniu zwrotnym.
3. Jeśli jest to niemożliwe – wybierz opakowanie szklane, które później wyrzucisz do pojemnika na szkło.
4. Jeśli jest to niemożliwe – pójdź do innego sklepu. W ostateczności kup w takim opakowaniu, które wyrzucisz do odpowiedniego pojemnika na surowce wtórne.
Co jeszcze możesz zrobić?
5. Żądaj opakowań papierowych.
6. Nie kupuj w barach z naczyniami jednorazowymi i w sklepach nie oferujących produktów w opakowaniach zwrotnych.
7. Zawsze tłumacz sprzedawcy, dlaczego u niego nie kupiłeś/łaś – może się zmienią?
8. Przyłącz się do naszej kampanii.