Środki organizacji ruchu rowerowego
Infrastruktura rowerowa kojarzy się z reguły z dwukierunkowymi drogami rowerowymi i ciągami pieszo-rowerowymi. Jednocześnie często spotyka się wrzucanie do jednego worka pt. ścieżki rowerowe
zarówno wydzielonych dróg rowerowych, jak i leśnych ścieżek, w żaden sposób nie przystosowanych do ruchu rowerowego. Przygotowaliśmy niniejszy ilustrowany przegląd możliwych rozwiązań w nadziei, iż pomoże on trochę uporządkować nazewnictwo, a z drugiej strony – przedstawić bogactwo form organizacji ruchu rowerowego.
Droga (ścieżka) rowerowa — niezależna droga lub część drogi przeznaczona dla rowerów, oznakowana znakiem drogowym C-13. Zgodnie z Konwencją Wiedeńską o Ruchu Drogowym powinna być oddzielona strukturalnie (np. pasem zieleni, zróżnicowaniem nawierzchni lub wysokości) od innych części drogi (jezdni, chodnika). Drogi rowerowe mogą być jedno- lub dwukierunkowe [zobacz >>>]. Na zdjęciu droga rowerowa wzdłuż al. Grunwaldzkiej w Gdańsku. Warto zwrócić uwagę na strukturalne oddzielenie od chodnika oraz zachowanie ciągłości nawierzchni drogi na wjeździe bramowym.
Ciąg pieszo-rowerowy — droga lub jej część przeznaczona do wspólnego ruchu pieszych i rowerzystów. Może mieć zastosowanie poza obszarem zabudowanym (gdzie natężenie ruchu pieszego jest niewielkie) i w terenach wyłączonych z ruchu samochodowego, np. parkach lub zabytkowych centrach miast (gdzie rowerzyści jadą wolniej), ale w większości pozostałych przypadków prowadzi do niebezpiecznych konfliktów pomiędzy pieszymi a kilkukrotnie szybszymi rowerzystami. Na zdjęciu ciąg Suwałki – Krzywe wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 653.
Pas rowerowy — jednokierunkowa droga rowerowa w formie podłużnego pasa w jezdni. Pasy z reguły wyznaczane są przy krawędzi jezdni, ale na skrzyżowaniach mogą też znajdować się np. pomiędzy pasem do jazdy na wprost i skrętu w prawo.
W Polsce spotyka się czasem dwukierunkowe pasy w jezdni, jednak jest to rozwiązanie niebezpieczne, gdyż komplikuje bardzo sytuacje na skrzyżowaniach, a na odcinkach pomiędzy nimi zachęca do sprzecznego z intuicją wyprzedzania rowerzystów przez samochody z prawej strony. Na zdjęciu pasy rowerowe w centrum Dublina (uwaga: ruch lewostronny!)
Kontrapas rowerowy — pas rowerowy w jezdni ulicy jednokierunkowej po lewej stronie, przeznaczony dla ruchu rowerów w kierunku przeciwnym do obowiązującego pozostałe pojazdy. W drugim kierunku ruch rowerów odbywa się na zasadach ogólnych jezdnią, razem z samochodami. W miastach niemieckich, austriackich czy belgijskich zasadą jest dopuszczanie ruchu rowerowego „pod prąd” ulic jednokierunkowych. Na zdjęciu Graz, Austria.
Ulica przyjazna dla rowerzystów — ulica o ruchu uspokojonym, w której prędkość nie przekracza 30 km/godz., wyposażona w rozwiązania techniczne wymuszające ograniczenie prędkości samochodów (progi spowalniające, szykany, podniesione tarcze skrzyżowania i przejścia dla pieszych). W miastach północnej i zachodniej Europy tego typu ulice stanowią 70-80% sieci drogowej (a jednocześnie rowerowej). Na zdjęciu Nieuwveen, Holandia — uspokojenie ruchu poprzez esowanie toru jazdy samochodów z pozostawieniem przejazdu dla rowerzystów na wprost.
Śluza rowerowa — oznakowany obszar na wlocie skrzyżowania z sygnalizacją świetlną przed linią zatrzymań dla samochodów, skąd rowerzyści mogą na zielonym świetle ewakuować się ze skrzyżowania jako pierwsi. Z reguły towarzyszy jej dojazdowy pas rowerowy o długości co najmniej 25 m. Śluza wraz z pasem umożliwia ominięcie samochodów oczekujących na zielone światło i ustawienie się przed nimi, co znakomicie poprawia bezpieczeństwo rowerzysty. Śluzy mogą obsługiwać także skręty z kierunku prostopadłego (np. z przejazdu rowerowego w przedłużeniu wydzielonej drogi rowerowej lub pasa rowerowego). Na zdjęciu Groningen, Holandia.
Łącznik rowerowy — krótki odcinek wydzielonej drogi rowerowej, umożliwiający przejazd rowerem np. przez koniec ulicy ślepej dla samochodów. Stosowany z reguły na zakończeniach ulic lokalnych bez wyjazdu na ulicę główną. Na zdjęciu Ratyzbona, Niemcy [zobacz >>>] — często spotykana kombinacja znaków: droga bez przejazdu
i nie dotyczy rowerów
.
Brama rowerowa — krótki odcinek ulicy zamknięty dla ruchu samochodowego, a zapewniający swobodny ruch rowerów. Służy przede wszystkim eliminacji z danego ciągu ruchu tranzytowego dla danego obszaru, a w efekcie — ograniczeniu i uspokojeniu ruchu. Brama może być jedno- lub dwukierunkowa, czasem spotyka się wspólne bramy autobusowo-rowerowe. Na zdjęciu nadzorowana kamerami brama autobusowo-rowerowa na High Street w Oksfordzie (Anglia), która eliminuje tranzyt samochodów przez centrum.
Małe rondo — zgodnie z polskimi przepisami, rondo o średnicy zewnętrznej od 22 do 45 m. Dla rowerzystów przyjazne są ronda o jednym pasie ruchu, o tak dobranych wymiarach, by samochód nie mógł wyprzedzać rowerzysty w obrębie skrzyżowania. Ronda większe są niebezpieczne, gdyż sprzyjają zajeżdżaniu drogi rowerzyście przez zjeżdżający z ronda samochód. Na małych rondach nie powinno się stosować ani wydzielonych dróg, ani pasów rowerowych. Można natomiast wprowadzić drogę rowerową jako dodatkowy wlot ronda. W przypadku gdy brak miejsca na małe rondo, można stosować rondo o średnicy zewnętrznej poniżej 22 m, z przejezdną wyspą centralną. Na zdjęciu małe rondo na skrzyżowaniu ul. Mazowieckiej i Świętokrzyskiej w Krakowie.
Trasa rowerowa — spójny i czytelny ciąg różnych rozwiązań technicznych, łączący poszczególne części miasta. Trasa rowerowa nie musi być drogą rowerową w rozumieniu prawa o ruchu drogowym, może obejmować: wydzielone drogi rowerowe, pasy i kontrapasy rowerowe, ulice o ruchu uspokojonym, strefy zamieszkania, łączniki rowerowe, drogi niepubliczne o małym ruchu (w porozumieniu z zarządcą takiej drogi) oraz inne odcinki, które mogą być bezpiecznie i wygodnie wykorzystywane przez rowerzystów. Na zdjęciu zjazd z wydzielonej drogi rowerowej na jezdnię ulicy lokalnej w Ratyzbonie (Niemcy).
Szlak rowerowy — oznakowana trasa rowerowa o funkcji rekreacyjnej lub turystycznej. Należy podkreślić, że samo namalowanie znaczków na drzewach lub słupach nie wystarcza do stworzenia szlaku; szlak musi zapewniać bezpieczeństwo i wygodę ruchu rowerowego. Na zdjęciu oznakowanie rozwidlenia szlaków rowerowych w Pradze (Czechy).
Greenway — trasa rowerowa prowadząca przez tereny niedostępne dla ruchu samochodowego, np. wałem przeciwpowodziowym, nasypem rozebranej linii kolejowej, korytarzem ekologicznym łączącym tereny zieleni miejskiej. Często służy nie tylko rowerzystom, ale też innym niezmotoryzowanym — np. piechurom czy rolkarzom. [zobacz >>>] W Polsce utarło się określać mianem greenway zwykłe szlaki rowerowe, w tym prowadzące ruchliwymi drogami wojewódzkimi i piaszczystymi drogami polnymi (np. Podlaski Szlak Bociani), w Europie są to z reguły jednak trasy niezależne od układu drogowego i utwardzane. Na zdjęciu Klaipeda Greenway (Litwa) — 17 km trasa łącząca osiedla mieszkaniowe na południu miasta, centrum i tereny rekreacyjne na północy, wpisująca się w międzynarodowy szlak rowerowy EuroVelo 10.