Piesza Polska na posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu ds. BRD
Poniżej zamieszczamy tekst wystąpienia wygłoszonego przez Prezesa Federacji Piesza Polska podczas posiedzenia Parlamentarnego zespołu ds. bezpieczeństwa ruchu drogowego w sejmie w dniu 10 stycznia 2020 roku.
Czym jest Piesza Polska
Federacja Piesza Polska to 30 apolitycznych organizacji społecznych z całego kraju, które współpracują na rzecz poprawy warunków ruchu pieszego. Dziękujemy Państwu bardzo za zaproszenie do parlamentu. Cieszymy się, że traktuję Państwo naszą ekspercką społeczną pracę jako ważne źródło wiedzy w sprawach bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Diagnoza: jest źle
W Polsce w 2019 roku zginęło na drogach ponad 2900 osób, w tym około 800 pieszych. [1] Te liczby stoją w miejscu od 2015 roku, choć Narodowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego na lata 2013-2020 zakładał spadek liczby zabitych na drogach do 2000 osób. [2] Na 1 milion osób ginie w Polsce na drogach 3 razy więcej osób ogółem i 5 razy więcej pieszych niż w najbardziej bezpiecznych krajach europejskich. [3] W ostatnich latach ginie coraz więcej pieszych na przejściach dla pieszych oraz ginie coraz więcej osób starszych. Jak wynika z badania Instytutu Transportu Samochodowego 85% kierowców przekracza dozwoloną prędkość przed przejściami dla pieszych w terenie zabudowanym, a poza terenem zabudowanym aż 90%. [4] Polska traci na zderzeniach drogowych 56,6 mld zł rocznie. [5] Nie musi tak być. Polska różni się od krajów o wyższym poziomie bezpieczeństwa na drogach pod względem: zapisów prawa, stanu infrastruktury, egzekucji przepisów i organizacji systemu.
Czym polskie drogi różnią się od innych w Europie
Polska jest jednym z niewielu państw w Europie, gdzie pieszy nie ma pierwszeństwa przed wejściem na przejście dla pieszych. W krajach, gdzie piesi mają pierwszeństwo przed wejściem za zebrę ginie dwa razy mniej pieszych w przeliczeniu na milion mieszkańców. [3] Dopuszczalne prędkości samochodów są w Polsce wyższe. Nielegalne parkowanie na chodnikach jest nagminne. Nasze prawo nie pozwala na montaż progów zwalniających tuż przed przejściami. Muszą być co najmniej 30 metrów przed, więc można przyspieszać tuż przed przejściami. [6] Fotoradary muszą być oznaczone specjalnymi znakami pionowymi. Minimalna szerokość chodników nie pozwala na minięcie się na nim dwóch osób na wózkach inwalidzkich, co jest sprzeczne z Konwencją o Prawach Osób Niepełnosprawnych.
Infrastruktura piesza jest w Polsce niskiej jakości – chodniki są wąskie, dziurawe, zastawione słupami, nie tworzą spójnej i logicznej sieci. Często brakuje ławek. Na obszarach wiejskich chodniki są rzadkością. Pomiędzy wsiami nie ma ich prawie wcale. Zbyt często przejścia dla pieszych prowadzą przez wiele pasów ruchu, a kierowcy wyprzedzają się przed przejściami. Zbyt często widać zebry zasłonięte przez zaparkowane samochody. Brakuje azyli na przejściach, esowania toru jazdy pojazdów przed przejściami i dobrego oświetlenia. Nikt nie wie, ile pieniędzy jest przeznaczanych na infrastrukturę pieszą. Za to na budowę autostrad i dróg szybkiego ruchu wydajemy co roku kilkanaście mld zł.
Skuteczność nakładania mandatów jest niska – w 2019 roku tylko co drugie wykroczenie zarejestrowane przez fotoradar zakończyło się mandatem. Fotoradarów mamy w Polsce kilka razy mniej w relacji do długości dróg niż inne kraje europejskie. Wysokość mandatów nie zmieniła się od 1997 roku, przez co ich rola prewencyjna jest bardzo niska. Za zabicie człowieka na drodze często sprawcy otrzymują iluzoryczne kary więzienia w zawieszeniu i grzywny w wysokości kilku tysięcy zł lub są uniewinniani. Zabity pieszy okazuje się sprawcą wypadku dwa razy częściej niż gdy przeżyje tragedię na drodze.
Procedury nakładania mandatów są bardzo skomplikowane i długie, o czym mówił naczelnik wydziału ruchu drogowego Komendy Miejskiej w Poznaniu w wywiadzie dla Gazety Wyborczej w grudniu 2019 roku. Na odholowanie źle zaparkowanego samochodu czeka się najczęściej kilka godzin. Wnioski do władz samorządowych o poprawę bezpieczeństwa pieszych i warunków ruchu pieszego często są ignorowane. Krajowa Rada Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego jest organem zależnym od Ministerstwa Infrastruktury. Współpraca władz krajowych i samorządowych z organizacjami pozarządowymi opiera się na klientyzmie. Są pieniądze na mało skuteczne rozdawanie odblasków w szkołach i klubach seniora, ale na działania doradcze organizacji społecznych i kontrolę obywatelską nie przeznacza się żadnych pieniędzy. Nie są prowadzone żadne systematyczne badania jakości dróg pieszych i wielkości ruchu. Policyjny System Ewidencji Wypadków i Kolizji wymaga poprawy. Wypadki często mają wiele przyczyn, a policja może wprowadzić do systemu tylko jeden.
Nasze postulaty
Podstawowym celem dla Federacji Piesza Polska jest, aby każda Polka i każdy Polak mógł wygodnie i bezpiecznie poruszać się na własnych nogach tam, gdzie chce. Zarówno 8-latek, jak i 80-latka. Chcemy, aby piesi przestali masowo ginąć na drogach. Cała Polska potrzebuje wdrożenia wizji zero ofiar śmiertelnych na drogach tak, jak zrobiło to Jaworzno.
Potrzebujemy licznych zmian w prawie – zarówno w ustawach, jak i rozporządzeniach. Mam ze sobą listę koniecznych i potrzebnych zmian, nad którą chcemy z Państwem pracować. Są tu konkretne propozycje regulacji:
– zmiany cennika mandatów,
– lokalizacji fotoradarów,
– zmniejszenia limitów prędkości,
– wprowadzenia pierwszeństwa pieszych przed wejściem na przejście,
– ograniczenia stosowania zielonych strzałek,
– dostosowania sygnalizacji świetlnych do prędkości ruchu pieszych seniorów,
– ograniczenia parkowania na chodnikach,
– zwiększenia minimalnej szerokości chodników,
– rozszerzenia możliwości stosowania elementów bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Ze zmian w infrastrukturze potrzebujemy lepszych chodników i bardziej bezpiecznych przejść dla pieszych. Potrzebujemy chodników między wsiami, więcej stref tempo-30 i stref zamieszkania, małych rond oraz zamknięć jezdni przed szkołami i przedszkolami.
Konieczne jest znaczne powiększenie sieci fotoradarów i ustawienie ich w miejscach niebezpiecznych. Konieczne jest uproszczenie systemu wystawiania mandatów, z przeniesieniem odpowiedzialności za wykroczenie z kierującego na właściciela pojazdu. Odholowywanie nieprawidłowo zaparkowanych pojazdów musi być szybkie i pouczające dla sprawcy.
Chcemy, aby nadzór nad bezpieczeństwem ruchu drogowego był politycznie niezależny i sprawowany przez silną instytucję tak, jak to zrobiono w Hiszpanii. Chcemy, aby na infrastrukturę pieszą było przeznaczanych więcej pieniędzy. Potrzebnych jest więcej badań sieci pieszej i ruchu pieszego. Potrzebujemy porządnych audytów bezpieczeństwa dróg i po śmiertelnych wypadkach. Konieczne jest wzmocnienie współpracy władz krajowych i samorządowych z organizacjami pozarządowymi, szczególnie strażniczymi.
Podsumowanie i zaproszenie do Jaworzna
Jako Federacja Piesza Polska liczymy, że pochylą się Państwo nad listą naszych propozycji. Jest to pakiet zmian, który należy traktować całościowo, a jego celem jest radykalne zmniejszenie liczby zabitych i rannych na polskich drogach. Służymy wam swoją wiedzą wyniesioną z wielu lat doświadczeń w rozwiązywaniu lokalnych problemów. To wy możecie wprowadzić zmianę na lepsze, dlatego liczymy na wasze działania. Jesteśmy gotowi na regularne spotkania z Parlamentarzystami, rządem, ministerstwami, policją i każdą inną instytucją zainteresowaną poprawą warunków ruchu pieszego w kraju. Liczymy, że Biuro Analiz Sejmowych będzie mogło wykonać dalsze i dokładniejsze badania porównawcze systemów bezpieczeństwa ruchu drogowego obowiązujących w Polsce i innych krajach europejskich (Niemcy, Francja, Szwecja, Wielka Brytania, Hiszpania, Czechy, Słowacja). Na koniec chcielibyśmy przekazać Państwu zaproszenie od władz Jaworzna na posiedzenie wyjazdowe do ich miasta, aby mogli Państwu pokazać, jak wprowadzili wizję zero u siebie.
Źródła
[1] Informacja Komendy Głównej Policji przekazana podczas debaty na temat BRD w Głównym Inspektoracie Transportu Drogowego –
www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/policja-nadmierna-predkosc-to-najwieksze-zlo-jakie-nas-dotyka-63556.html
[2] Narodowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego na lata 2013-2020 –
www.krbrd.gov.pl/files/file/Programy/KRBRD-Program-P1a-20140422-S4-K1-PL.pdf
[3] Eurostat – ec.europa.eu/eurostat
[4] Badanie zachowań pieszych i relacji pieszy-kierowca wrzesień – grudzień 2018 r., Instytut Transportu Samochodowego na zlecenie Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego –
www.krbrd.gov.pl/files/file_add/download/506_badanie-zachowan-pieszych-i-relacji-pieszy-kierowca-wrzesien-grudzien-2018-r.pdf
[5] Wycena kosztów wypadków i kolizji drogowych 2018, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach na zlecenie Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego –
www.krbrd.gov.pl/files/file_add/download/509_wycena-kosztow-wypadkow-i-kolizji-drogowych-2018.pdf
[6] Rozporządzenie ws. szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach (Dz.U. 2019 poz. 2311 str. 862)