Przezroczyste ekrany to zagrożenie dla ptaków
Opinia dot. znaczenia ekranów dźwiękochłonnych przy trasach komunikacyjnych, ze względu na ochronę ptaków
Ruch kołowy, zarówno w miastach jak i na terenach pozamiejskich, powoduje znaczną śmiertelność ptaków, jako skutek ich kolizji z pojazdami. Dokonane niedawno podsumowanie europejskich danych na ten temat* wykazuje, że na drogach o dużym ruchu ginie w ten sposób kilka ptaków/km/dzień. Statystyka ze Szwecji w okresie dziesięciolecia 1989-1998 podaje średnią śmiertelności ok. 3 ptaki (3.22)/10 tys. km przebiegu jednego samochodu, co łącznie dało dla tego kraju średnio 8.5 min. zabitych ptaków rocznie. Podobnego rzędu liczby podawane są z innych krajów np. w Niemczech (1987-1988) – 9.5 min. rocznie, z Danii (1992-1993) – 1.1 min., z Bułgarii (1979-1980) – 7 min. Z cząstkowych badań wykonanych w Polsce wynika, że u nas mamy do czynienia z podobnymi wielkościami. Nasilenie tego zjawiska zmienia się w zależności od intensywności ruchu i szybkości pojazdów (poniżej 40 km/godz. kolizje są rzadkie), pory roku (na ogół wzrasta w lecie, gdy ofiarami są młode ptaki), charakteru terenu oraz liczebności i składu jego awifauny (ptaków).
Przytoczone dane świadczą, że jest to czynnik o dużym znaczeniu niszczącym, a postępujący u nas wzrost motoryzacji i zagęszczenia dróg będzie zwiększał intensywność jego oddziaływania. Należy więc wykorzystywać wszelkie możliwości minimalizowania tego zagrożenia. Może temu służyć m.in. odpowiednie stosowanie ekranów dźwiękochłonnych, przy czym należy brać pod uwagę następujące względy:
— Poza swoją główną rolą (osłona przed hałasem) ekrany mają znaczenie dla ochrony ptaków przed kolizjami z ruchem drogowym, ponieważ są przeszkodą nie pozwalającą im na niski, grożący kolizją z pojazdami, przelot nad trasą komunikacyjną;
— Jednak jeśli ekran jest przezroczysty stwarza on dla lecących ptaków zagrożenie, ponieważ często nie dostrzegają go jako przeszkodę i rozbijają się o ekran. Kolizje takie są na ogół śmiertelne, jednak martwe lub ranne ptaki rzadko znajduje się w miejscu wypadku, ponieważ część z nich jest w stanie oddalić się, a ranne i zabite zwykle padają łupem psów, kotów i ptaków krukowatych (wrona, sroka, kawka). Zjawisko rozbijania się lecących ptaków o przeszkody prześwitujące lub odbijające światło (np. szklane ściany domów, duże powierzchnie okienne) jest powszechnie obserwowane, również w Warszawie. Jest to jedna z istotnych przyczyn śmiertelności ptaków na terenach miejskich. Przezroczyste ekrany nie powinny być więc stosowane przy drogach (ani nigdzie indziej!), ponieważ stwarzają one istotne zagrożenie dla ptaków.
— Nie ma żadnych danych wskazujących, że umieszczanie na ekranach, lub w ogóle gdziekolwiek, sylwetek ptaków drapieżnych (a tym bardziej krukowatych – co zastosowano w Warszawie) ma znaczenie odstraszające. Gdyby tak było, znikłyby wszystkie problemy z pozbywaniem się ptaków z miejsc, gdzie nie są pożądane.
— Ekrany zmatowione są dla ptaków bezpieczne i z tego względu mogą być stosowane. Natomiast zainstalowane już przy szeregu tras w Warszawie ekrany przezroczyste (również te z sylwetkami powinny być wymienione lub zmatowione (jeśli to tańsze i łatwiejsze).
— Obsadzanie ekranów pnącą (szczególnie winobluszczem) lub wysoką roślinnością, co ma miejsce przy niektórych trasach w Warszawie, jest korzystne z przyrodniczego i estetycznego punktu widzenia, powinno być więc szeroko stosowane. Nie należy jednak osłaniać roślinnością ekranu od strony trasy, jeśli znajduje się on bardzo blisko (do 5 m) jezdni. W takim przypadku ptaki zwabione zielenią byłyby zagrożone bezpośrednią bliskością ruchu drogowego.
(*) Erritzoe J., Mazgajski T., Rejt Ł. 2003. Bird causalities on European roads – a review. Acta Ornithologica 38: 77-93.
Prof.dr hab. Maciej LUNIAK
Muzeum i Instytyt Zoologii PAN
Wilcza 64, 00-679 WARSZAWA