HEAT: Jak przeliczyć rowerzystów i pieszych na pieniądze?
W Europie brak aktywności fizycznej odpowiada za około milion zgonów rocznie. Głównymi udziałowcami tej fabryki śmierci są rzecz jasna siedzenie za biurkiem i za kierownicą.
Światowa Organizacja Zdrowia zaniepokojona tymi trendami i świadoma dużego potencjału aktywnego podróżowania na niewielkie odległości w miastach doprowadziła do powstania programu komputerowego o nazwie HEAT (skrót od Health Economic Assessment Tools for walking and for cycling – Ekonomiczna ocena efektów zdrowotnych chodzenia pieszo
i jazdy rowerem).
Pozwala on oszacować finansowe zyski płynące z aktywnego i przyjaznego środowisku przemieszczania się ludzi i tym samym zachęcać decydentów do stymulowania takich zachowań transportowych oraz przekonywać, jak dużą stopą zwrotu cechują się inwestycje w ruch pieszy i rowerowy. Kalkulator HEAT oblicza odpowiedź na następujące pytanie: Jeśli X osób jeździ na rowerze / chodzi pieszo przez Y minut (albo pokonując Z metrów) przez określoną liczbę dni w tygodniu, to jaką finansową wartość ma obniżenie umieralności populacji wywołane tą aktywnością fizyczną?
W Polsce codzienne korzystanie z roweru w celach transportowych odbywa się wciąż na bardzo niewielką skalę w porównaniu z innymi środkami lokomocji. Brakuje także miarodajnych danych ilościowych, których wymaga kalkulator HEAT. W najbliższym czasie nie oszacujemy więc raczej przy jego pomocy realnych zysków finansowych w naszych miastach.
Wbudowanym w narządzie modelem obliczeniowym opartym na gruntownych badaniach można się jednak posłużyć w nieco inny sposób – do sprawdzenia potencjalnych korzyści, które społeczeństwo danego miasta mogłoby odnieść z rozwoju infrastruktury rowerowej, gdyby władze chciały o ten rozwój zadbać konsekwentnie i bezkompromisowo. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby pytanie leżące u podstaw działania kalkulatora przeformułować do trybu przypuszczającego: Jaki zysk finansowy przyniosłoby naszemu miastu zachęcenie X osób do jeżdżenia na rowerze przez Y minut (albo na dystansie Z metrów) przez określoną liczbę dni w tygodniu?
Kalkulator nie odmówi posłuszeństwa, jeśli wykorzystamy go w jeszcze innym wariancie, komplementarnym do podstawowego: Ile finansowo traci nasze miasto odwlekając poprawę warunków jazdy na rowerze, przez co uniemożliwia X osobom korzystanie z tego środka transportu na przez Y minut …?
Polecamy taką zabawę, która wcale nie musi być jałowym gdybaniem. Zwłaszcza gdy porówna się wyniki z nakładami miasta na infrastrukturę rowerową, a z drugiej strony z wydatkami na drogi. Kalkulator HEAT to produkt ciekawy sam w sobie i obiecujący sojusznik w rozmowach z decydentami. Autorytet Światowej Organizacji Zdrowia powinien chyba coś znaczyć? Chciałoby się, aby wykonanie podobnych obliczeń stało się obowiązkowym elementem ocen oddziaływania na środowisko, zarówno pod kątem korzyści tworzonych możliwości, jak i strat powodowanych przez zaniechania czy niewystarczające uwzględnienie potrzeb pieszych i rowerzystów.
Warto na koniec zwrócić uwagę, że korzyści wyliczone przez HEAT mogą być niedoszacowane, jeśli przyrost aktywnych rowerzystów nastąpi w wyniku porzucenia samochodu przez część kierowców, równolegle ze statystycznym spadkiem indywidualnych samochodokilometrów na danym obszarze. W efekcie tego może nastąpić spadek emisji pyłów, spalin i hałasu oraz liczby wypadków, a więc oprócz wzmocnienia czynnika zdrowotnie pozytywnego (aktywność fizyczna) dodatkowo osłabienie bardzo znaczących czynników negatywnych. Nie wspominając o oszczędnościach na drenujących budżet przedsięwzięciach drogowych czy wpływach z różnego typu opłat regulujących popyt na prywatny samochód.
Odsyłacze
Kalkulator HEAT w Internecie:
www.heatwalkingcycling.org
Udostępnieniu kalkulatora towarzyszyła publikacja broszury na temat założeń HEAT, metodyki i obsługi. Od niedawna dostępna także w tłumaczeniu na polski.
Broszura po angielsku
www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0003/155631/E96097rev.pdf
Polski przekład broszury
www.imp.lodz.pl/upload/edukacja/2013/who.pdf