KDS mobilności: ocena projektu Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej Aglomeracji Warszawskiej

Uchwała nr 4/2023 z dnia 5 kwietnia 2023 r. w sprawie projektu Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej Aglomeracji Warszawskiej

STANOWISKO

Branżowa Komisja Dialogu Społecznego ds. Mobilności zgłasza zastrzeżenia do dokumentu przedstawionego do konsultacji społecznych. Dokument ma umożliwić pozyskanie środków z funduszy Unii Europejskiej na inwestycje i usługi dotyczące mobilności i transportu. Możliwość pozyskania tych środków zależy od akceptacji dokumentu przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. Ministerstwo będzie weryfikować plan w oparciu o koncepcję Planów Zrównoważonej Mobilności Miejskiej zawartej w załączniku do Zaleceń Komisji (UE) 2023/550 z dnia 8 marca 2023 r. w sprawie krajowych programów wsparcia na rzecz planowania zrównoważonej mobilności miejskiej (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32023H0550). Komisja wyraża zaniepokojenie, ponieważ przedstawiony do konsultacji dokument jest niezgodny z następującymi elementami ww. koncepcji:

Cele i założenia dokumentu

1. Cele i założenia dokumentu są częściowo niezgodne z koncepcją SUMP. W dokumencie cele i założenia są zawarte w “obszarach strategicznych” oceny scenariuszy (str. 35). Spośród wymienionych w koncepcji celów i założeń pominięto m.in. przystępność cenową i włączenie osób z grup defaworyzowanych, perspektywę płci, zaspokojenie potrzeb pieszych i rowerzystów, atrakcyjność środowiska miejskiego i lepsze dzielenie przestrzeni publicznych, wpływ na zdrowie publiczne, logistykę miejską. W całym dokumencie marginalnie potraktowano wymiary socjalny, zdrowotny, ruchu pieszego oraz równość płci. Tych spraw nie dotyczy nie tylko żadne z kryteriów oceny scenariuszy, ale też celów operacyjnych ani wskaźników realizacji dokumentu.

Dokument nie odnosi się do opracowywanego w Warszawie „Planu poprawy jakości przestrzeni publicznych”. Dlatego dokument wymaga znacznych przekształceń i uzupełnień o kwestie równościowe. Autorzy dokumentu dodali natomiast własny “obszar strategiczny” – rozwój technologii informacyjnych, który nie jest celem i założeniem, ale środkiem do realizacji niektórych z nich.

Dobór “obszarów strategicznych” niezgodny z celami i założeniami zawartymi w koncepcji wyraźnie faworyzuje scenariusz 3. Ocena scenariuszy przez interesariuszy nie została zweryfikowana w oparciu o wiedzę naukową. Służy jednak za uzasadnienie wyboru scenariusza 3. Należy ponownie przeprowadzić ocenę scenariuszy wśród interesariuszy w oparciu o prawidłowo dobrane cele i założenia oraz weryfikację wyników w oparciu o wiedzę naukową.

Plan wdrażania dokumentu

2. Plan wdrażania dokumentu jest niejasny. Niezgodnie z ww. koncepcją SUMP dokument nie zawiera planu budżetowego. Nie zweryfikowano, czy podmioty odpowiedzialne za wykonanie zadań posiadają wymagane zasoby (w szczególności kadrowe, finansowe i kompetencyjne) do realizacji wszystkich 162 wymienionych zadań. Przy tak dużej liczbie działań ich pełne wykonanie nie jest możliwe.

Zachodzi poważna obawa, że zmiany będą następowały chaotycznie i nie doprowadzą do osiągnięcia celów. Dlatego należy zweryfikować listę działań w oparciu o ich efektywność finansową i wpływ na realizację wskaźników celów operacyjnych. Na tej podstawie należy odrzucić działania nieefektywne i mało znaczące dla osiągnięcia zamierzeń. Są to na tyle istotne braki, że dokument wymaga dużego uzupełnienia i ponownych konsultacji społecznych.

Różne rodzaje zrównoważonej mobilności

3. Dokument słusznie nadaje priorytet transportowi zbiorowemu, lecz jednocześnie powinien zwrócić uwagę na równie ważną rolę mobilności aktywnej. Wizja (str. 39) mówi głównie o PTZ. Także uczestnicy konsultacji wskazali (str. 38) na potrzebę lepszego planowania przestrzennego, poprawy warunków ruchu pieszego i rowerowego, lepszą partycypację społeczną. W dokumencie nie pojawia się piramida mobilności stawiająca na samej górze ruch pieszy i rowerowy. Należy zmienić wizję na równoważącą znaczenie różnych rodzajów zrównoważonej mobilności. Wraz z tym należy zreformułować cel horyzontalny III np. na “poprawa warunków aktywnej mobilności oraz dostępu do PTZ”.

Opis celu operacyjnego 5 zawiera wiele szczegółowych działań, ale brakuje w nim kluczowych zapisów. Nie wspomniano o konieczności zapewnienia spójnej, wygodnej i bezpiecznej sieci dróg rowerowych na terenie całej aglomeracji, które wskazane są w planie zagospodarowania Województwa Mazowieckiego. Nie opisano potrzeby tworzenia bezpiecznych obszarów ruchu pieszego w głównych przestrzeniach publicznych, centrach miast i dzielnic oraz obszarów wokół placówek edukacyjnych. Opis w naszej opinii należy przeformułować.

W dokumencie nie pojawia się żadna mapa pokazująca obszary wymagające przebudowy w celu polepszenia jakości warunków ruchu pieszego. Ten brak należy uzupełnić. Komisja wnioskuje o dodanie wskaźników “odsetek dzielnic Warszawy i miast poza Warszawą z centrum dostosowanym do potrzeb ruchu pieszego”, “długość dróg objętych audytem jakości infrastruktury pieszej” oraz “liczby szkolnych ulic” i odpowiednich dla nich działań.

Przebieg konsultacji społecznych

4. W ocenie komisji dokument nie był tworzony z odpowiednim zaangażowaniem społeczeństwa. Niezgodnie z koncepcją SUMP mieszkańcy i organizacje pozarządowe mogli jedynie uczestniczyć w konsultacjach społecznych przeprowadzonych w formach ograniczonych do spotkań i wysyłania uwag. Spotkania odbyły się jedynie w dni powszednie. Kampania informacyjna miała ograniczony zasięg. Nie wykorzystano możliwości dotarcia do wielu istotnych grup społecznych za pomocą dostępnych, bardziej włączających form i metod. Można było np. zastosować geoankietę zawierającą pytania o priorytety i potrzeby, którą można było rozesłać poprzez systemy informowania w placówkach edukacyjnych.

Wśród interesariuszy projektu na str. 95 nie wymieniono organizacji pozarządowych. Autorzy dokumentu nie widzą żadnych działań, w które można włączyć podmioty z trzeciego sektora. Takie podejście dziwi zwłaszcza w przypadku działań dotyczących celów operacyjnych 4, 5 i 8 oraz rewitalizacji.

Ponadto dokument jest napisany bardzo trudną polszczyzną. Wskaźnik mglistości tekstu dla większości losowo wybranych fragmentów tekstu wynosi ponad 18. W skrajnych przypadkach (Scenariusz 2. na str. 34) jest to ponad 22, czyli doktoratu. Dokument nie spełnia wymogu dostępności dla czytelników. Cały tekst należy napisać od nowa tak, aby wskaźnik mglistości tekstu był poniżej 15 (poziom licencjatu).

W opinii Komisji jest szczególne istotne, aby zapisy, działania, wskaźniki sformułowane w planie były zrozumiałe dla mieszkańców zapoznających się z zawartością dokumentu. Obecna forma odrzuca i zniechęca potencjalnych czytelników. Komisja wnioskuje o ponowne przeprowadzenie kampanii informacyjnej i konsultacji społecznych zawierających formy i metody włączające w proces opracowania planu znacznie szerszy krąg mieszkańców aglomeracji.

Monitorowanie postępów realizacji Planu

5. System monitorowania jest niekompletny. Niezgodnie z koncepcją SUMP dokument nie zawiera wskaźnika udziału poszczególnych rodzajów transportu – struktury rodzajowej podróży. Nie określono też wartości docelowych dla wskaźników realizacji celów strategicznych. Należy podać konkretne wartości wskaźników dla lata 2030 i 2040.

Liczba ofiar śmiertelnych powinna spaść do zera w 2050 roku, więc wartości (str. 109) powinny wynosić 2,5 oraz 1,2. Emisja gazów cieplarnianych i pyłów z transportu ma spaść o 90% do 2050 roku, więc w tabeli powinny być wartości 9 i 5 ton CO2 / 100 tys. mieszk. oraz 1,0 i 0,6 mln kg na 100 tys. mieszkańców. Jako główny wskaźnik należy umieścić strukturę rodzajową podróży, która odnosi się do wszystkich celów strategicznych planu, co pokazano na str. 110. Komisja podtrzymuje rekomendacje zmian struktury rodzajowej podróży, które zaproponowała Komisja Dialogu Społecznego ds. transportu w 2016 roku: https://docplayer.pl/25858607-Rekomendacje-komisji-dialogu-spolecznego-ds-transportu-dla-strategii-warszawa2030.html

Na podstawie regulaminu działania Branżowej Komisji Dialogu Społecznego ds. Mobilności z dnia 22.02.2023 r. oraz Programu współpracy m.st. Warszawy w 2023 roku z organizacjami pozarządowymi Komisja uchwaliła powyższe Stanowisko.

W głosowaniu wzięło udział 10 z 12 członków komisji. Uchwałę poparło 8 przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz urząd miasta. Jedna osoba wstrzymała się od głosu.