Rowerowe Społeczeństwo Obywatelskie wygrało konkurs FIO
Rowerowa Inicjatywa Obywatelska
Z przyjemnością informujemy, że Zielone Mazowsze uzyskało dofinansowanie Funduszu Inicjatyw Obywatelskich na projekt „Rowerowe Społeczeństwo Obywatelskie”. Uznaliśmy za stosowne się tym pochwalić, gdyż konkurencja w tym roku była naprawdę ostra – z 2898 zgłoszonych wniosków, funduszu starczyło jedynie na 293 projekty. Nasz projekt obejmuje m.in. opracowanie mapy bezpieczeństwa ruchu rowerowego w Warszawie, wydanie broszury dla urzędników i radnych, warsztaty dla osób zainteresowanych infrastrukturą rowerową.
O możliwości włączenia się w planowane działania poinformujemy wkrótce, na razie – na rozgrzewkę – zapraszamy do udziału w opiniowaniu projektu drogi rowerowej wzdłuż ul. Marymonckiej:
forum.zm.org.pl/viewtopic.php?t=336
oraz tworzeniu wniosków do planu zagospodarowania przestrzennego Powiśla:
forum.zm.org.pl/viewtopic.php?t=354
Fragmenty wniosku
Krótka charakterystyka przedsięwzięcia
Zwiększenie roli roweru jako środka transportu w mieście jest kluczowe dla wprowadzania zasad zrównoważonego rozwoju na poziomie lokalnym. Indywidualny transport samochodowy w Warszawie stanowi główne źródło hałasu i zanieczyszczenia powietrza, zajmuje coraz więcej przestrzeni kosztem terenów zielonych, a w skali globalnej przyczynia się do efektu cieplarnianego.
Zielone Mazowsze od ponad 10 lat prowadzi kampanię na rzecz bardziej ekologicznego systemu transportowego w mieście. Nadchodzące miesiące będą szczególnie istotne, bowiem obecnie intensywnie opracowywane są w Warszawie plany zagospodarowania przestrzennego i projekty techniczne dróg rowerowych. Dokumentacja ta na wiele lat zdeterminuje jakość stołecznej infrastruktury rowerowej, a ewentualne błędy popełnione na tym etapie byłyby później trudne i kosztowne do odwrócenia. Dlatego chcemy nie tylko opiniować plany jako organizacja, ale też zmobilizować środowisko warszawskich użytkowników roweru do szerszej aktywności w tym zakresie. Konieczny jest udział zarówno ekspertów z doświadczeniem projektowym, jak i znających szczegółowo różne części Warszawy wolontariuszy.
Projekt obejmuje:
– opracowanie i wydanie broszury przeznaczonej dla urzędników i radnych poświęconej specyfice ruchu rowerowego,
– opracowanie i wydanie mapy bezpieczeństwa rowerowego w Warszawie,
– zorganizowanie cyklu spotkań rowerzystów z radnymi i urzędnikami,
– opiniowanie planów, koncepcji i projektów, w tym składanie wniosków i uwag do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego,
– opracowanie i wydanie serii ulotek i naklejek informacyjnych dla rowerzystów dot. możliwości działania na rzecz poprawy warunków dla ruchu rowerowego w mieście,
– pozyskiwanie wolontariuszy na plenerowych imprezach rowerowych,
– cykliczne spotkania integracyjno-szkoleniowe.
Projekt zgłaszamy jako lokalną inicjatywę na rzecz środowiska naturalnego, jednak jego realizacja wpisuje się także w inne kierunki działań w ramach programu FIO: działania na rzecz aktywizacji społecznej, dostęp do informacji publicznej oraz promocja zdrowego stylu życia.
Wstęp – ogólny zarys projektu
W wielu miastach zachodniej Europy rower pełni ważną rolę w systemie transportowym i ma znaczący udział w liczbie podróży (np. w Berlinie, Wiedniu i Dublinie ponad 10%, w Kopenhadze i Amsterdamie ponad 30%), istotnie odciążając inne środki transportu i poprawiając stan środowiska w mieście, poprzez ograniczenie komunikacyjnych zanieczyszczeń powietrza oraz hałasu. W Warszawie, mimo widocznych wśród mieszkańców chęci, wyraźnie rosnącej liczby rowerów na ulicach i deklaracji przychylności ze strony władz samorządowych transport rowerowy nie przekracza 2% i napotyka na bardzo istotne bariery. Główną z nich są braki i niska jakość infrastruktury rowerowej, co pośrednio wynika z niedostatecznej wiedzy urzędników i projektantów o specyfice tego środka transportu. Wiele osób podejmujących decyzje widzi w rowerach jedynie zabawkę do weekendowej rekreacji. Z drugiej strony użytkownicy roweru nie są dostatecznie zorganizowani i nie wiedzą, jakie możliwości legalnego, obywatelskiego nacisku mogą stosować, aby upominać się o poprawę warunków korzystania z roweru.
Na tym tle można sformułować ogólnie cel nadrzędny projektu jako poprawę jakości infrastruktury rowerowej. Wyróżniamy w nim dwa cele podrzędne
1) Dostarczenie radnym, urzędnikom i projektantom wiedzy na temat korzyści (ekologicznych, ekonomicznych, zdrowotnych, społecznych) z transportu rowerowego oraz wymagań technicznych, które musi spełniać infrastruktura rowerowa, aby te korzyści mogły wystąpić;
2) Uświadomienie rowerzystom możliwości wpływu na poprawę warunków korzystania z roweru, jakie daje obywatelom polskie prawo, oraz aktywizacja do podejmowania społecznych działań w tym zakresie.
Każdy z nich będzie nastawiony na jedną z dwóch grup celowych w aglomeracji warszawskiej, odpowiednio
1. władze i urzędy samorządowe oraz
2. użytkownicy rowerów.
Problem 1: Braki i niedoskonałości infrastruktury rowerowej
CEL 1: Poprawa jakości infrastruktury rowerowej poprzez dostarczenie radnym, urzędnikom oraz projektantom wiedzy eksperckiej i opinii użytkowników.
Budowa ścieżek rowerowych jest wciąż tematyka dość nową w Polsce, pozbawioną szczegółowych regulacji prawnych i technicznych, dlatego też różne projekty potrafią drastycznie różnić się funkcjonalnością. Doświadczenia z dotychczas wybudowanych ścieżek rowerowych wskazują, że wykorzystanie tego typu infrastruktury może różnić się nawet o rząd wielkości w zależności od doboru lokalizacji i jakości projektu ścieżki. Problem niewłaściwego rozpoznania potrzeb rowerzystów występuje zarówno na poziomie planowania lokalizacji i przebiegu tras, jak i szczegółowych rozwiązań technicznych.
Obecnie samorządy aglomeracji warszawskiej starają się opracować jak najwięcej miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Plany te wytyczają również przebieg ścieżek rowerowych. Niestety, pojedynczy plan obejmuje z reguły bardzo małe wycinki tras, często kilkusetmetrowe, a projektanci nie zwracają należytej uwagi na możliwości kontynuacji ścieżek poza obszarem objętym planem. W efekcie zdarzają się plany np. wytyczające drogę dla rowerów na odcinku kilkuset metrów po przeciwnej stronie ulicy niż na całej pozostałej długości trasy, objętej innymi planami (takim planem jest niedawno uchwalony np. plan otoczenia Pałacu Kultury) lub kończące ją ślepo na granicy opracowania (np. plan rejonu Politechniki). Sytuację poprawiło nieco uchwalenie Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego, w których zapisany został również przebieg tras rowerowych (m.in. na podstawie wniosków i uwag stowarzyszenia Zielone Mazowsze). Ze względu na skalę opracowania jest to jednak jedynie przebieg orientacyjny, nie wchodzący w szczegóły typu strona ulicy czy sposób prowadzenia w pasie drogowym i często nie biorący pod uwagę lokalnych warunków terenowych.
Z kolei na poziomie szczegółów technicznych błędy projektowe wynikające z nieuwzględnienia specyfiki ruchu rowerowego powodują, że niektóre inwestycje nie spełniają swojego podstawowego celu – zapewnienia warunków do bezpiecznego poruszania się na rowerze. Np. podczas konsultacji społecznych koncepcji sieci tras rowerowych dla dzielnicy Ursynów m.st. Warszawy, większość ankietowanych wskazała na al. KEN jako ulicę najbardziej niebezpieczną dla rowerzystów – tymczasem niemal na całej długości posiada ona już wydzieloną ścieżkę rowerową.
Udział społeczny miejscowych rowerzystów oraz publiczna dyskusja nad rozwiązaniami pozwala wyeliminować większość tego typu błędów i radykalnie poprawić jakość projektowanych tras, a zatem także efektywność wydania publicznych funduszy. Jak w styczniu br. przyznał projektant uczestniczący w pilotażowej dyskusji na forum internetowym Zielonego Mazowsza nad jednym z projektów: Państwo jesteście użytkownikami ścieżek i macie lepszy pogląd na ten temat z poziomu użytkownika
.
Za koniecznością zmiany podejścia władz do infrastruktury rowerowej przemawia też to, że jej niedoskonałości zagrażają zdrowiu i życiu (są jedną z głównych przyczyn rosnącej liczby wypadków z udziałem rowerzystów) a także wywołują frustrację i rozgoryczenie nieskutecznością wydatkowania środków publicznych, które mogłyby przynosić lepsze efekty i „zysk społeczny”, gdyby inwestycje konsultowano z fachowcami i użytkownikami. Wielu warszawiaków wracających z Danii, Holandii czy nawet Austrii zadaje sobie pytanie, dlaczego rower – tani i przyjazny środowisku, zdrowiu i mobilności środek transportu – nie może w naszym mieście awansować na taką pozycję, jaką od dawna cieszy się w tych krajach. Naszym projektem chcemy przekonywać, że może.
Problem 2: Niska aktywność społeczna rowerzystów i nieznajomość zasad udziału społecznego
CEL 2: Aktywizacja warszawskich rowerzystów w zakresie udziału społecznego
Poziom społecznej aktywności jest w Polsce dość niski, przeważają postawy bierne i roszczeniowe oraz zwątpienie w możliwość skutecznego, oddolnego wpływu obywateli na sprawy publiczne. Jednym z celów będzie stymulacja mieszkańców do aktywnego udziału w działaniach na rzecz poprawy warunków korzystania z roweru i jego popularyzacji. Przewidujemy włączanie rowerzystów w różne działania od uczestnictwa biernego (informowanie o zamierzeniach samorządu) do coraz bardziej aktywnego (zgłaszanie własnych wniosków i nadzór społeczny).
Przeciętny Polak wie bardzo niewiele na temat działania państwa czy samorządów, praw obywatelskich itp. Nie zdaje sobie sprawy z możliwości wpływania na otoczenie, jakie daje polskie prawo, albo zniechęcił się do korzystania z nich na skutek złych doświadczeń w kontaktach z urzędami. Zamierzamy popularyzować wiedzę o tym, jakie środki ma do dyspozycji obywatel chcący zabiegać o poprawę warunków korzystania z roweru i jak może z nich korzystać, w tym np.
– wgląd w miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego i opiniowanie ich;
– dostęp do informacji publicznej na temat planów i realizacji inwestycji, przebiegu przetargów, wydatkowania środków publicznych,
– organy władz właściwe dla tematyki rowerowej;
– wskazówki na temat prowadzenia korespondencji z urzędami;
– uczestnictwo w pracach rad gminy i/lub dzielnicy;
– podstawy prawne zagadnień administracyjnych;
– rozporządzenia, ustawy i normy dotyczące infrastruktury rowerowej.