Deklaracja Koalicji Lanckorońskiej

Deklaracja Koalicji Lanckorońskiej na rzecz Zrównoważonego Transportu.

KIM JESTEŚMY

Koalicja Lanckorońska jest porozumieniem organizacji pozarządowych i osób, działających na rzecz promocji zrównoważonego transportu oraz ograniczenia negatywnego wpływu transportu na środowisko, zdrowie i życie ludzi.

DLACZEGO TWORZYMY KOALICJĘ

W Polsce w ostatnich latach nastąpił gwałtowny rozwój motoryzacji. Równocześnie od 1989 kilkukrotnie wzrósł bardzo uciążliwy towarowy transport drogowy. W tym czasie nie nastąpiła wystarczająca poprawa komunikacji zbiorowej, czy infrastruktury rowerowej, a w przypadku kolei od lat postępuje systematyczne obniżanie wielkości i jakości oferty (przewozi obecnie trzykrotnie mniej pasażerów niż w 1989 roku).

Powoduje to szereg niepokojących zjawisk. Przede wszystkim, Polska zajmuje pierwsze miejsce w Unii Europejskiej zarówno pod względem liczby wypadków na 100 tys. mieszkańców, jak i liczby zabitych w wypadkach drogowych.

Po drugie, w miastach przekraczane są dopuszczalne stężenia toksycznych substancji, których źródłem jest transport, takich jak: pyły, ozon, metale ciężkie, tlenki azotu i siarki, węglowodory aromatyczne, dioksyny – co jest ukrywane przed społeczeństwem. Substancje te stanowią według dostępnej wiedzy znaczące źródło najgroźniejszych i najpowszechniejszych chorób nowotworowych, serca, dróg oddechowych, w tym astmy, uczuleń. Są zwłaszcza niebezpieczne dla dzieci. Ponadto niemal 40% społeczeństwa jest zmuszona żyć na terenach o przekroczonym poziomie hałasu, który powoduje bezsenność, bóle głowy, a nawet zawały serca.

Po trzecie, spaliny zagrażają innym organizmom żywym, a budowane drogi niszczą unikalne systemy przyrodnicze, w tym zaliczane do sieci europejskiej Natura 2000. Transport stanowi coraz większe źródło gazów powodujących zmiany klimatyczne.

Należy zwrócić uwagę, że zjawiska te są także wynikiem działań władz publicznych, które często wspierają nieprzyjazne środowisku formy transportu kosztem tych przyjaznych – czy to poprzez podział środków inwestycyjnych, czy mechanizmy finansowe. Użytkownicy nieprzyjaznych środowisku form transportu nie ponoszą kosztów negatywnych skutków dla społeczeństwa i środowiska (tzw. koszty zewnętrzne transportu drogowego są kilkukrotnie wyższe niż kolejowego). Taka polityka władz publicznych nie jest zgodna ani z zasadą zrównoważonego rozwoju, zapisaną w art. 5 Konstytucji RP, ani z licznymi politykami i strategiami.

Szczególnie niekorzystna sytuacja panuje na kolei, która obecnie nie jest nastawiona na efektywność i rozwój, lecz na wykazywanie strat i uzyskiwanie jak najwyższych dotacji. Niestety taka sytuacja kolei utrudnia przekonywanie władz samorządowych i rządowych do kierowania większych funduszy na jej rozwój. Z drugiej strony władze państwowe, choć w ostatnich latach wreszcie wykazały pewne zainteresowanie branżą, nie pełnią aktywnego nadzoru właścicielskiego i nie podejmują wystarczających działań dla wprowadzenia racjonalności w działaniach spółek kolejowych.

Tymczasem przygotowywane są liczne inwestycje drogowe, często wbrew zasadom ochrony przyrody i środowiska, a także bez respektowania konstytucyjnych zasad państwa prawa – z wyłączeniem normalnego udziału społeczeństwa oraz pełnego działania sądów.

CO CHCEMY OSIĄGNĄĆ

Generalnym celem Koalicji jest ograniczenie negatywnego wpływu transportu na środowisko oraz zdrowie i życie mieszkańców Polski.

Koalicja uważa, że aby osiągnąć powyższy cel najważniejsza jest racjonalizacja potrzeb transportowych, a w drugiej kolejności zwiększanie udziału w podziale zadań transportowych przyjaznych środowisku form transportu – takich jak: transport zbiorowy, rowerowy, kolej, a także ruchu pieszego.

Niezależnie należy ograniczać skutki transportu poprzez stosowanie środków technicznych, takich jak tunele, ekrany akustyczne, przepusty dla zwierząt, czy przyjaźniejsze środowisku silniki i paliwa.

Ponadto, wszystkie prowadzone inwestycje drogowe powinny być przygotowywane w ramach jak najpełniejszych ocen oddziaływania na środowisko, obejmujących korytarze transportowe w pełnych relacjach, a nie w podziale na krótkie odcinki, z analizą wariantową, z pełnym i wieloetapowym udziałem społeczeństwa.

JAK TO ZROBIĆ

Uważamy, że aby osiągnąć powyższy cel w najbliższych latach muszą nastąpić poniższe działania:

1. Uchwalenie przez parlament Polityki Transportowej, zakładającej za główny cel osiągnięcie optymalnego pod względem ekonomicznym, społecznym i ochrony środowiska, podziału zadań transportowych pomiędzy różne środki transportu – w odróżnieniu od obecnej praktyki transportowej, która stara się dostosować pojemność układu drogowego do wzrastającej motoryzacji.

2. Wprowadzenie mechanizmów finansowych co najmniej równej konkurencji między poszczególnymi działami transportu (a jeśli wsparcia to przyjaznych środowisku form transportu), poprzez likwidację dotacji do transportu drogowego i lotniczego, oraz metod finansowych internalizujących koszty zewnętrzne.

3. Zapewnienie priorytetu w finansowaniu dla inwestycji w przyjazne środowisku formy transportu, w szczególności zapewnienie zapisanego w Traktacie Akcesyjnym do Unii Europejskiej podziału środków między drogi i kolej w stosunku 6:4.

4. Zajęcie się przez rząd koleją, wprowadzenie realnej konkurencji w rynku pasażerskim, zapewnienie rzeczywistego wpływu samorządów na przewozy regionalne, zapewnienie odpowiedniego poziomu finansowania.

5. Wdrożenie alternatywnego do drogowego systemu transportu towarów za pomocą transportu multimodalnego.

6. Egzekwowanie i respektowanie istniejących przepisów, w tym w zakresie ocen oddziaływania na środowisko, udziału społecznego, dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń i hałasu, prawa o ruchu drogowym.

7. Wprowadzenie mechanizmów autentycznego nadzoru Państwa nad przestrzeganiem prawa w zakresie ochrony środowiska poprzez rozszerzenie zadań i kompetencji takich instytucji jak Inspekcja Ochrony Środowiska czy Nadzór Budowlany.

8. Prowadzenie działań edukacyjnych i informacyjnych.

JAK DZIAŁAMY

Dla realizacji swoich celów będziemy:

1. Monitorować i wpływać na kształt polityk, planów i programów dotyczących transportu, w tym zwłaszcza z zakresu funduszy unijnych.

2. Monitorować wpływ inwestycji oraz istniejących układów komunikacyjnych na system przyrodniczy i zdrowie ludzi oraz zabudowę mieszkaniową, a w razie potrzeby podejmować działania mające na celu ograniczenie niekorzystnego wpływu.

3. Podejmować działania informacyjne i edukacyjne, nastawione na ogół społeczeństwa, wybrane grupy celowe, w tym osoby sprawujące władzę i media.

4. Podejmować działania na rzecz przyjaznych środowisku form transportu, w tym informacyjne, promocyjne, lobbingowe, konsultacyjne.

5. Informować o stanie prac nad poszczególnymi politykami, planami i przedsięwzięciami.

6. Realizować projekty pilotażowe i demonstracyjne.

7. Koordynować swoje działania.