Czeski sposób na tanią i dobrą kolej
Viamont – silny prywatny przewoźnik
Viamont to jedna z prężniej działających czeskich prywatnych spółek kolejowych. Przedsiębiorstwo to, założone w sierpniu 1992 r., w grudniu 1997 rozpoczęło działalność przewozową na lokalnej linii Trutnov – Svoboda nad Upou, zaś w maju 1998 na linii Sokolov – Kraslice, którą w porozumieniu z Deutsche Bahn (kolejami niemieckimi), przedłużono do niemieckiego Klingenthal.
Stwórzmy sobie konkurencję
Na uwagę zasługuje fakt, iż to Ceske Drahy wydzierżawiły spółce Viamont swój tabor ułatwiając w ten sposób wejście na rynek prywatnego przewoźnika. Okazało się, iż był to strzał w dziesiątkę. Obecność silnego konkurenta zmusiła Koleje Czeskie do reform wewnętrznych, podnoszenia jakości swoich usług, obniżenia stawek. W 2005 roku średnia dopłata do pociągokilometra w sektorze przewozów regionalnych dla PKP PR wynosiła 11,45 zł. Tymczasem czeski Viamont za obsługę połączenia Karlowe Wary – Mariańskie Łaźnie zaoferował cenę ok. 8,8 zł/pockm (w przeliczeniu) i przetarg wygrał. Na linii Pardubice – Liberec zaś państwowy przewoźnik – CD, zaoferował cenę 2,5 zł/pockm (to prawie 5 razy mniej niż średnia dopłata do pociągu w Polsce). Należy podkreślić, iż tylko liberalizacja rynku kolejowego zmusi przewoźników do obniżenia stawek za prowadzenie przewozów – jak dobitnie pokazuje to przykład czeski.
Koleje Czeskie – nieźle funkcjonująca firma
Ceske Drahy są przykładem nieźle funkcjonującego państwowego przedsiębiorstwa, co ciekawe, funkcjonującego w warunkach wolnej konkurencji. Od przeszło 12 lat w Republice Czeskiej istnieją mechanizmy wolnorynkowe w sektorze pasażerskich przewozów kolejowych. W 1994 położono kres monopolowi państwowego przedsiębiorstwa kolejowego i wdrożono reformę, której celem było stworzenie mechanizmów wolnego rynku w tym sektorze gospodarki.
Uwolnienie przewozów pasażerskich przynosi szereg korzyści dla pasażerów
Odbywają się przetargi na prowadzenie ruchu na poszczególnych liniach kolejowych. Przykładem jest przetarg ogłoszony w marcu 2005 r. przez samorządową spółkę regionu libereckiego Korid LK Sp. z o.o na prowadzenie ruchu pasażerskiego na tzw. Kolei Izerskiej. W wymaganiach szczegółowo określono warunki techniczne, jakie powinny spełniać pojazdy (obsługa osób niepełnosprawnych, toalety z bieżącą wodą itd.), nałożono na operatora obowiązek uruchomienia kas biletowych, wywieszenia rozkładów jazdy na stacjach oraz sporządzono klauzule karne, przewidujące kary finansowe za niezgodne z warunkami umowy świadczenie usług (np. brak wody w WC, niepunktualność, a nawet niemożność zamknięcia okna w pociągu).
Konkurencja na torach wymusza na operatorach ciągłe podwyższanie jakości swoich usług przy obniżaniu kosztów i utrzymywaniu ruchu na niezmienionym poziomie. Porównanie podstawowych wskaźników osiąganych przez Koleje Czeskie w ciągu ostatnich kilku lat pokazuje, iż taka sytuacja również dla państwowego operatora jest w końcowym efekcie korzystna. Poniższa tabela przedstawia zmiany tych wskaźników w latach 1998 – 2004:
1998 | 2000 | 2002 | 2004 | |
---|---|---|---|---|
Liczba pasażerów [mln] | 182 | 182 | 175 | 179 |
Koszty przewozów pasażerskich [mln zł] | 2230 | 2652 | 3082 | 2225 |
Strata z przewozów [mln zł] | 784 | 869 | 942 | 416 |
Praca eksploatacyjna [mln pockm] | 92,7 | 98,4 | 102,2 | 109,3 |
W latach 1998-2004 przewozy pasażerskie kolei CD minimalnie spadły, przy również praktycznie niezmienionych kosztach (spadek o ok. 2%). Znacznie, natomiast, zmniejszył się deficyt wynikły z prowadzonej działalności – o prawie 47%. Przy praktycznie niezmienionych nominalnych wydatkach na przewozy pasażerskie (a uwzględniając wskaźnik inflacji wydatki te realnie spadły) zwiększono pracę przewozową o prawie 18%.
A jak to wygląda w Polsce…
Dane UIC:
2002 | 2003 | 2004 | |
---|---|---|---|
Liczba pasażerów [mln] | 250 | 232 | 221 |
Liczba pockm [mln] | 144 | 133 | 123 |
Źródła
Raport roczny kolei czeskich za rok 2004
Adam Fularz „Czechy: Koleje są już 9 lat po reformach” w: „Ekonomika Kolei” nr 32/2004.
Raport Centrum Zrównoważonego Transportu „Czy PKP Przewozy Regionalne wyłudzają dotacje do przewozów regionalnych?”
Dane o przetargach: powyższe oraz forum internetowe „Skyscrapercity”.
Obliczenia własne na podstawie powyższych źródeł.