Wygrana przed NSA ws. zabudowy klina napowietrzającego Warszawę

Na początku sierpnia Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że ochrona jakości powietrza leży w interesie społecznym i należy umożliwić jego ochronę poprzez uczestnictwo organizacji społecznej w postępowaniu środowiskowym. NSA potwierdził tym samym zasadność naszego wniosku sprzed trzech i pół roku.

Wniosek o uznanie za stronę

W marcu 2014 r. złożyliśmy do Prezydenta m.st. Warszawy (za pośrednictwem stołecznego Biura Ochrony Środowiska) wnioski do postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia polegającego na budowie kompleksu budynków biurowych z usługami i parkingami, na działce między ul. Kopińską a Al. Jerozolimskimi w Dzielnicy Ochota m.st. Warszawy. Wnioski, w tym o uwzględnienie Zielonego Mazowsza jako strony w postępowaniu środowiskowym, uzasadnione były lokalizacją inwestycji w rejonie “wrażliwym”, w ramach miejskiej strefy regeneracji i wymiany powietrza.

Uzasadnienie: warunkowania ekologiczne

W przedmiotowej lokalizacji zbiegają się dwa korytarze regeneracji i wymiany powietrza: kolejowy i Alej Jerozolimskich (rys. z Planu woj. warszawskiego).

Zagospodarowanie działki według proponowanego w Kartach projektu miało ulec diametralnej zmianie – wolnostojące budynki niskie z dużym udziałem zieleni miały zostać zastąpione wysoce intensywną zabudowę (trzema ponadpięćdziesięciometrowymi biurowcami wraz z kilkuset miejscami parkingowymi) – co sprzyjałoby generacji nowej bariery termicznej i mechanicznej dla przepływu mas powietrza. (Źródło zdjęcia: mapa.um.warszawa.pl.)

Ze względu na potrzeby ochrony bioklimatu Miasta zasadna jest troska o właściwą formę zagospodarowania tego terenu, traktując go jako teren „wrażliwy”, odpowiedzialny za kształtowanie cech miejskiego bioklimatu. Przemawiają za tym Program ochrony powietrza dla strefy aglomeracja warszawska (POP) i jego ustalenia dot. zagospodarowywania terenu oraz dokumenty warszawskiego „Szczytu klimatycznego” (zob. kierunek działań 4.1 oraz 4.2 w krajowym raporcie pn. Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020, Min. Środowiska, grudzień 2012). Z tego względu należy szczególnie ostrożnie podejść do kwestii intensywności planowanej zabudowy i mieć na względzie pozostawienie jak najwięcej (możliwie) otwartego charakteru działki.

Biorąc powyższe pod uwagę, zgłosiliśmy wniosek, aby planowana zabudowa wysoka była skoncentrowana przy samej ul. Szczęśliwickiej, natomiast w głębi działki (na zachód od Szczęśliwickiej) znalazły się wolnostojące budynki niskie (do 3-4 kondygnacji) ustawione w kierunku płd-zach., wraz z co najmniej 50 % udziałem zieleni niskiej. Prosiliśmy o rozważenie takiego właśnie alternatywnego wariantu projektu, żeby on został poddany analizie pod kątem optymalizacji wpływu na środowisko.

W ramach uzasadnienia, wyrażając niezmiennie troskę o ochronę bioklimatu Warszawy, powołaliśmy się na dokumenty świadczące o potrzebie i wytycznych ochronnych dla stołecznych klinów napowietrzających, w tym opinię Instytutu Gospodarki i Przestrzennego Zagospodarowania Poslkiej Akademii Nauk Znaczenie klinów nawietrzających w systemie przewietrzania Warszawy, Opracowanie ekofizjograficzne do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m. st. Warszawy, Program ochrony środowiska dla m.st. Warszawy na lata 2009-2012, prognozę oddziaływania na środowisko do projektu zmian Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m. st. Warszawy, roczne oceny jakości powietrza WIOŚ oraz Program ochrony powietrza dla strefy aglomeracja warszawska.

Odrzucenie i odwołanie

Ani Urząd Miasta, ani Samorządowe Kolegium Odwoławcze (SKO), nie uznało nas za stronę mimo wykazanego doniosłego interesu społecznego przemawiającego za udziałem w postępowaniu środowiskowym (zwalczanie smogu w Warszawie). Dopiero Sąd Administracyjny uznał te argumenty i uchylił postanowienia odmawiające nam udziału w postępowaniu.

Uzasadnienie odwołania

W wygranej skardze poruszyliśmy takie argumenty, jak:

1) Według utrwalonej linii orzeczniczej SKO podaje jako główne kryteria istnienia interesu społecznego przemawiającego za udziałem stowarzyszenia w postępowaniu:
wartości istotne i ważne ze społecznego punktu widzenia, podlegające ochronie w danym postępowaniu administracyjnym, a m.in. ochrona zdrowia, przyrody.
W niniejszym przypadku takie wartości i istnienie interesu społecznego występują, co szczegółowo opisano w kolejnych pismach Zielonego Mazowsza, przytaczając źródła zewnętrzne i szczegółowo omawiając lokalizację inwestycji w kontekście miejskiej funkcji regeneracji i wymiany powietrza, z powołaniem się na stosowne dokumenty.

Zielone Mazowsze może więc być postrzegane w tym przypadku, jako rzecznik interesu społecznego polegającego na ochronie miejskiej strefy regeneracji i wymiany powietrza.
Ochrona funkcji regeneracji i wymiany powietrza mieści się w kategoriach spraw istotnych nie tylko dla lokalnej społeczności, ale także dla społeczności całej Warszawy. (SKO w swych orzeczeniach podkreśla wagę ochrony stołecznego systemu regeneracji i wymiany powietrza).

Trudno więc zgodzić się z zarzutem, że Zielone Mazowsze nie wykazało istnienia interesu społecznego w tym przypadku.
W skarżonym postanowieniu poprzestano jedynie na pouczeniu, że rzeczywiście: ww. wartości są istotne i ważne ze społecznego punktu widzenia, podlegają ochronie w danym postępowaniu administracyjnym, a m.in. ochrona zdrowia, przyrody mogłyby stanowić przesłanki istnienia interesu społecznego.

2) Przedmiotowej sprawie towarzyszy tzw. nadrzędny interes publiczny w postaci ochrony najcenniejszych dla miasta enklaw przyrodniczo-klimatycznych odpowiedzialnych za utrzymanie w Warszawie prawidłowych warunków aerosanitarnych (kampania na rzecz walki ze smogiem). Z treści postanowienia nie wynika, aby Skład Orzekający badał postępowanie środowiskowe pod tym kątem. Tymczasem w opinii Zielonego Mazowsza ewentualne zagrożenia ekologiczne (których nie przeanalizowano na skutek odstąpienia od oceny oddziaływania na środowisko), związane z realizacją ww. inwestycji ściśle wiążą się z zapewnieniem bezpieczeństwa ekologicznego na terytorium miasta stołecznego.

Problem zagrożenia zdrowia publicznego związany z przekraczaniem wspólnotowych standardów jakości powietrza jest powszechnie znany, chociażby z doniesień medialnych. Ponadto, Zielone Mazowsze od wielu lat wskazuje na zagrożenia bezpieczeństwa ekologicznego związanego ze zubażaniem stołecznych enklaw przyrodniczo-klimatycznych,
odpowiedzialnych za utrzymanie w Warszawie prawidłowych warunków aerosanitarnych. Stowarzyszenie wskazuje nie tylko na konsekwencje zagrożenia dla zdrowia publicznego, gdy systematycznie zabudowuje się przedmiotowe, najcenniejsze dla miasta enklawy, ale też na konsekwencje prawne i finansowe, które grożą Warszawie za tolerowanie od wielu lat stanu zagrożenia mieszkańców związanego z przekraczaniem wspólnotowych standardów jakości powietrza. Tak więc nie był to nowy temat dla Składu Orzekającego SKO.

Odwołanie SKO i wyrok NSA

SKO nie zgodziło się z omawianym wyrokiem Sądu Administracyjnego, korzystnym dla interesu publicznego mieszkańców stolicy, i wniosło kasację wyroku do Naczelnego Sądu Administracyjnego. 1 sierpnia 2017 r. wyrok NSA, sygn. II OSK 2956/15, potwierdził że stowarzyszenie może być stroną w postępowaniu mającym na celu ochronę warunków aerosanitarnych. Sędzia sprawozdawca podkreślił przy tym, że choć nie ma definicji interesu społecznego w kodeksie postępowania administracyjnego, to zawsze trzeba go dostrzegać w realiach sprawy (w tym przypadku wpływie budowy biurowców i parkingów na warunki przepływu powietrza i zwiększone natężenie ruchu samochodowego, będącego źródłem zanieczyszczeń). W uzasadnieniu przytoczono art. 86 Konstytucji RP, zgodnie z którym, każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie.