Konieczne zmiany w prawie w celu skutecznej ochrony powietrza

Działającą przy Ministerstwie Środowiska grupa ds. powietrza, w skład której wchodzą przedstawiciele Urzędów Marszałkowskich, Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska, organizacji społecznych (w tym Zielonego Mazowsza), instytucji naukowych i biznesowych, wypracowała szeroki katalog koniecznych zmian w polskim prawie, aby umożliwić instytucjom publicznym skuteczną ochrony jakości powietrza. W katalogu tych zmian znalazły się między innymi:

– Obowiązek sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszarów przekroczeń standardów jakości powietrza.

– Obowiązek wskazania w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego i w decyzjach o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu dopuszczalnego sposobu ogrzewania budynków.

– Obowiązek uwzględniania w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego i decyzjach o ustaleniu warunków zabudowy zapisów programów ochrony powietrza i planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe.

– Obowiązek zamieszczania informacji o sposobie ogrzewania obiektu w projekcie budowlanym oraz w zawiadomieniu o zakończeniu budowy.

– Obowiązek zmiany pozwolenia na budowę przed zmianą sposobu ogrzewania obiektu.

– Obowiązek podłączania budynków do sieci ciepłowniczej.

– Wprowadzenie środków nadzoru terminowego przygotowania przez gminy założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe.

– Obowiązek uzgadniania przez zarząd województwa projektów założeń do gminnych planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe pod względem zgodności z Programem Ochrony Powietrza.

– Prowadzenie inwentaryzacji źródeł spalania przy opracowywaniu założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe.

– Obowiązek przygotowywania i uchwalania planów energetycznych na poziomie województwa.

– Możliwość udzielenia dotacji z budżetu gminy po wymianie ogrzewania.

– Ustawowe wskazanie wójtów/burmistrzów i prezydentów miast jako organów odpowiedzialnych za realizację działań określonych w programach ochrony powietrza zmierzających do ograniczenia emisji zanieczyszczeń.

– Określenie i wprowadzenie standardów emisji dla kotłów/instalacji spalania o mocy mniejszej niż 1MW oraz nowelizacja dla mocy poniżej 5MW opalanych węglem i biomasą.

– Wprowadzenie dla nowo instalowanych kotłów o mocy nominalnej powyżej 15 kW wymagań technicznych w zakresie wielkości emisji zanieczyszczeń, spójnych z wprowadzonymi przez rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie standardów emisyjnych z instalacji.

– Wprowadzenie dobrowolnych zobowiązań (nieobligatoryjnych wymagań jakościowych dla źródeł spalania małej mocy), o ostrzejszych granicznych wartościach emisji w odniesieniu do zanieczyszczeń: CO, NOx, OGC (NMLZO), TSP dla kotłów nowo instalowanych, obowiązujących na terenie całego kraju w ramach realizowanych PONE (programów ograniczania niskiej emisji) oraz POP-ów.

– Określenie i wprowadzenia wymagań jakościowych dla paliw stałych dopuszczonych do obrotu i sprzedaży w sektorze komunalno-bytowym (indywidualnym ogrzewnictwie) poprzez analogię do przepisów dotyczących paliw płynnych.

– Doprecyzowanie art. 96 Prawa ochrony środowiska poprzez zapis, iż sejmik województwa może, w drodze uchwały, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na środowisko lub na zabytki określić dla terenu województwa bądź jego części rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania, a także sposób realizacji i kontroli tego obowiązku.

– Doprecyzowanie przepisów, by kompensacja emisji była obowiązkowa dla inwestycji lokalizowanych w obszarze przekroczeń standardów jakości powietrza określonym przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska metodą modelowania. Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko powinien zawierać wskazanie, czy dla planowanego przedsięwzięcia jest konieczne przeprowadzenie postępowania kompensacyjnego. W takim przypadku decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach powinna stwierdzać konieczność przeprowadzenia postępowania kompensacyjnego.

– Umożliwienie kompensacji emisji poprzez likwidację niskiej emisji, a więc trwałą likwidację pieców węglowych u osób fizycznych na obszarze gminy planowanej inwestycji. Wielkość zlikwidowanej emisji musiałaby być 30% większa niż dopuszczalna wielkość emisji z nowej inwestycji.

– Wprowadzenie przepisów zobowiązujących inwestorów prowadzących prace budowlane w obszarach zabudowanych oraz przedsiębiorców posiadających składowiska opału do ograniczania pylenia – zmywanie placów i dróg dojazdowych, ograniczanie pylenia z hałd, możliwej hermetyzacji prowadzonych prac budowlanych lub ograniczenie pylenia poprzez zraszanie wodą, itp.

– Wprowadzenie możliwości ustanowienia strefy ograniczonej emisji komunikacyjnej poprzez zakaz wjazdu do strefy dla pojazdów niespełniających ustalonych norm emisji Euro. Strefę ustanawiałaby rada gminy (rada miasta) na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

– Umożliwienie ustalenia warunku spełnienia norm emisji jako kryterium udzielania zezwoleń na przejazd pojazdów nienormatywnych. Organ wydający zezwolenia powinien mieć możliwość przyznawania ich tylko dla pojazdów spełniających ustalone normy emisji, np. euro 4.

– Odstąpienie od liczbowego określenia w ustawie maksymalnej stawki opłaty za godzinę parkowania na rzecz jej uzależnienia od aktualizowanego regularnie, zmiennego współczynnika, np. płacy minimalnej. Stawka maksymalna powinna być wyższa niż określona obecnie.

– Wprowadzenie możliwości wyznaczenia obszaru miasta, do którego wjazd byłby uzależniony od uiszczenia opłaty (tzw. „opłaty kongestyjnej”, „opłaty zatłoczeniowej”)

Katalog proponowanych zmian prawnych jest bardzo szeroki. Obejmuje on kwestie związane z zagospodarowaniem przestrzennym, planowaniem energetycznym, dostępności paliw, emisji niezorganizowanej oraz ruchem drogowym. Proponowane zmiany są wynikiem wieloletnich doświadczeń osób odpowiedzialnych za ograniczenie zanieczyszczenia powietrza w Polsce. Mają udostępnić służbom publicznym odpowiednie narzędzia umożliwiające ograniczenie emisji szkodliwych substancji takich jak pyły zawieszone PM10 i PM2,5.

Kampania Klimat bez Sadzy popiera proponowane zmiany, zwłaszcza w zakresie wprowadzenia instrumentów umożliwiających ograniczenie emisji zanieczyszczeń pochodzących z emisji liniowej (transport samochodowy). Bardzo ważne w tym zakresie jest umożliwienie samorządom wprowadzania tzw. stref ograniczonej emisji komunikacyjnej.

Obecnie prowadzone jest postępowanie mające na celu wyłonienie instytucji, która opracuje szczegółowe zmiany w prawie oraz oceni skutki tych regulacji. Mamy nadzieję, że przygotowane zmiany staną się częścią polskiego prawa, umożliwiając w ten sposób skuteczną walkę ze szkodliwymi dla zdrowia zanieczyszczeniami powietrza.