Pełnomocny rozbitek na samotnej wyspie

Od strony organizacyjnej powołanie zespołu pełnomocników ds. rowerowych jest warunkiem sine qua non rozwoju realistycznej i skutecznej polityki rowerowej.
Komisja Europejska w publikacji pt. Miasta Rowerowe miastami przyszłości

W niedawnym artykule [zobacz >>>] pisaliśmy, że spotkania prezydenta Warszawy z jego pełnomocnikiem odpowiedzialnym za transport rowerowy nie odbywają się regularnie i nikt ich nie dokumentuje. Ta konstatacja nie zaskakuje [zobacz >>>]. Jednak mając na względzie X-lecie obecnego Pełnomocnika, zapytaliśmy go o kolejne kwestie, które wprawiają w jeszcze większą konsternację.

Brak pisemnych sprawozdań

Poprosiliśmy, aby Pełnomocnik przekazał nam kopie pisemnych sprawozdań, które składa swemu mocodawcy lub innym organom (np. radzie miasta). Raportowanie swej działalności choćby raz do roku wydaje się oczywiste i niezbędne, jeśli funkcja ma być traktowana poważnie, przynosić realne efekty i coraz skuteczniej osiągać zakładane cele. W każdej chyba scentralizowanej strukturze zadaniowej jak firmy czy instytucje naukowe zwierzchnicy otrzymują od podwładnych sprawozdania z wykonanych zadań. W omawianym przypadku spodziewaliśmy się takiej praktyki tym bardziej, skoro prezydent nie ma w zwyczaju regularnych spotkań z pełnomocnikiem ani nie wymaga spisywania z nich choćby krótkich notatek.

I co się okazało? Dyrektor Łukasz Puchalski odpowiedział nam, że… przyjęty tryb pracy nie przewiduje przedstawiania pisemnych sprawozdań.

Brak rejestru interwencji

Wystąpiliśmy także o pełny wykaz inicjatyw, opinii i uwag Pełnomocnika wystosowanych w trybie § 2 zarządzenia nr 1060/2015 Prezydenta m.st. Warszawy do podmiotów zewnętrznych i jednostek miejskich. Zaznaczmy – nie chodziło o pełne archiwum jego korespondencji, a jedynie o wykaz – kiedy, do kogo i w jakiej sprawie się zwracał, aby rozwiązać jakiś problem czy zapobiec straceniu okazji na poprawę warunków ruchu rowerowego. Właśnie ten ostatni aspekt uważamy za szczególnie ważny, a wręcz nieodzowną rację bytu każdego oficera rowerowego. Powinien on wnikliwie monitorować, co robią i planują w mieście inne podmioty (jak np. PKP, GGDKiA, ale też miejskie jednostki jak MPWiK, w których jak wiadomo kwitnie indywidualizm). Dostrzegłszy w pozyskanych informacjach szanse na istotne usprawnienia rowerowe (w rodzaju trasy wzdłuż linii kolejowej czy remontowanego mostu) albo zagrożenia w postaci wadliwego projektu – Pełnomocnik powinien interweniować. Zabrać głos i starać się możliwie wcześnie zapobiec rozlaniu mleka, aby potem nikt nie musiał nad nim płakać.

I co się okazało? Dyrektor Łukasz Puchalski odpowiedział nam, że… informacja przetworzona – w części dotyczącej pełnego wykazu inicjatyw, opinii i uwag Pełnomocnika – aktualnie nie istnieje, w związku z czym jej przekazanie musiałoby zostać poprzedzone procesem tworzenia nowej informacji.

Co z tego wynika?

Mamy więc drugi, teraz w zasadzie pewny dowód na to, że działalność Pełnomocnika i jego mozolna orka na niwie transportu rowerowego zupełnie pana prezydenta nie interesuje. Rafał Trzaskowski nie tylko nie odbywa z nim regularnych spotkań, ale nawet nie otrzymuje choćby raz na rok pisemnych sprawozdań. A dlaczego? Bo przyjęty tryb pracy tego nie przewiduje. Można by dosadniej ująć głębszą przyczynę, ale powstrzymamy się, bo każdy ją sobie bez trudu dopowie.

Wniosek dotyczący relacji obu panów to jedno. Można by nawet przejść nad tym do porządku, gdyby Pełnomocnika szanowano, a jego posłuch chociaż w instytucjach miejskich przekładał się na skuteczne, odważne i systematyczne zmiany na lepsze w transporcie rowerowym stolicy, a nie tylko na mitologizowany przyrost km ddr. Niestety nie przekłada się. Stąd próby ustalenia, dlaczego tak się dzieje.

Zwróćmy jednak uwagę na konsekwencje drugiej odpowiedzi dla samej tylko instytucji pełnomocnika. Czy można poważnie i skutecznie przez 10 lat sprawować tak istotną funkcję – polegającą w dużym stopniu na aktywnych interakcjach z innymi podmiotami – i nie pokusić się o najprostszy nawet rejestr spraw? Czy można zarządzać wieloma wątkami i kontaktami, nierzadko wielostronnymi i rozciągniętymi w czasie, bazując tylko na pamięci własnej czy współpracowników? Jak można kontrolować postępy swych inicjatyw czy weryfikować czyjeś zobowiązania nie mając ich rejestru? I last but not least: jak można rzetelnie przekazać obowiązki następcy, gdy takowy kiedyś się pojawi?

Czy przyznając się do nieistnienia wykazu inicjatyw, opinii i uwag Pełnomocnik nie ujawnił przez przypadek, że jest tylko fasadą skrywającą niemoc?

Dokąd płyniemy?

Wyobraźmy sobie, że do ratusza przychodzi nowy prezydent albo komisarz. Wszak Rafał Trzaskowski był bliski sukcesu w ostatnich wyborach na prezydenta RP. Podobnie Łukasz Puchalski może awansować na wyższe stanowisko albo dostać ciekawszą propozycję pracy w biznesie. Nowy prezydent nie dowie się, jak jego poprzednik współpracował z oficerem rowerowym i będzie musiał zaczynać od zera. Podobnie nowy pełnomocnik – także nie otrzyma żadnych wskazówek, zwłaszcza jeśli nowy zarząd miasta powoła pełnomocnika rowerowego np. w biurze właściwym dla mobilności uznawszy, że ZDM nie jest dla niego najlepszym umiejscowieniem. Następca nie znajdzie wykazu rozpoczętych spraw, które powinien dokończyć, ani wzorców interwencji do wykorzystania.

Płyniemy na statku, którego kapitan nie rozmawia z mechanikiem, obaj nie dokumentują swojej współpracy (nie ma czego…?), ale każdy z nich może w każdej chwili opuścić okręt. Książka pokładowa jako zbędny balast wylądowała za burtą. Pocieszmy się, że przynajmniej orkiestra na fejsbuku przygrywa tak donośnie, że zagłusza wszelkie zgrzyty.

Zobacz też

Istotne zarządzenia
[zobacz >>>]
[zobacz >>>]

Uniki Pełnomocnika i co z nich wynika [zobacz >>>]

Co ma etyka do pełnomocnika?
[zobacz >>>]

Jak brzmiały pytania

Szanowny Panie,
wnoszę w trybie art. 10 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej o przekazanie

1. Pełnego wykazu inicjatyw, opinii i uwag, które skierował Pan w trybie § 2
zarządzenia nr 1060/2015 Prezydenta m.st. Warszawy do podmiotów
zewnętrznych i komórek miejskich od momentu objęcia funkcji
Pełnomocnika Prezydenta m.st. Warszawy ds. komunikacji rowerowej (z
podaniem daty, tematu, adresata, oznaczenia czy wystąpienie miało
miejsce z własnej inicjatywy, czy też jako odpowiedź na zapytanie).

2. Kopii okresowych sprawozdań z Pana działalności jako ww.
Pełnomocnika składanych prezydentowi Warszawy lub innym organom
nadrzędnym od momentu objęcia funkcji.

Co odpowiedział Pełnomocnik

Nawiązując do wniosku o udostępnienie informacji publicznej z 8 listopada br., dotyczącego działań podejmowanych przez Pełnomocnika Prezydenta m.st. Warszawy ds. komunikacji rowerowej informuję – w zakresie możliwym do udzielenia jako informacja prosta w obszarze tematycznym punktu nr 1 – że funkcja Pełnomocnika ds. komunikacji rowerowej w obecnej formie funkcjonuje od listopada 2012 r. Pełnienie tej funkcji nie wiąże się z żadnym dodatkowym wynagrodzeniem. Pełnomocnik realizuje swoje zadania z wykorzystaniem struktur Zarządu Dróg Miejskich oraz we współpracy z innymi jednostkami i biurami m.st. Warszawy. Pracownicy ZDM, realizując zadania Pełnomocnika, zajmują się w pierwszej kolejności projektowaniem infrastruktury rowerowej we własnym zakresie lub zlecaniem projektów na zewnątrz oraz późniejszym remontem, przebudową i rozbudową infrastruktury. ZDM zajmuje się również opiniowaniem projektów infrastruktury rowerowej przygotowywanych przez inne jednostki lub inwestorów prywatnych, nadzorem nad systemem roweru publicznego Veturilo oraz przeprowadzaniem konsultacji w celu rozwoju komunikacji rowerowej.
Długość sieci tras rowerowych w Warszawie wynosi dokładnie 723,8 km w podziale na drogi dla rowerów (523,5 km), ciągi pieszo-rowerowe (80,8 km), pasy rowerowe (52,4 km) oraz kontraruch (67,1 km). Budowa, przebudowa, remont lub zmiana organizacji ruchu dotyczy obecnie 36,6 km infrastruktury. Po zakończeniu wszystkich trwających obecnie robót, długość tras będzie wynosić 747,5 km. Dla porównania, na koniec 2012 r. szacunkowa długość sieci wynosiła 340 km. Oznacza to przyrost przez czas działalności Pełnomocnika o ok. 400 kilometrów.
Tempo budowy tras kształtuje się na stabilnym poziomie 30-50 km rocznie. W ostatnich latach zostały zrealizowane kluczowe nowe odcinki tras m.in. w al. Jana Pawła II, na rondzie Czterdziestolatka oraz w rejonie ronda Dmowskiego. Od 2012 r. remont przeszło też 76 km tras. Szczególnym momentem była realizacja w latach 2016-2019 programu Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych, dzięki któremu przy dofinansowaniu Unii Europejskiej wybudowano i wyremontowano 71,5 km tras, w tym m.in. wzdłuż ulic: Wolskiej, Połczyńskiej, Kasprzaka, Puławskiej, Radzymińskiej, Okopowej, Towarowej, Rzymowskiego, Jagiellońskiej, Powsińskiej, Wiertniczej i Marsa. Do ruchu rowerowego został też dostosowany węzeł drogowy „Wyścigi” oraz most Łazienkowski – poprzez budowę kładek pieszo-rowerowych. W ramach projektu „Rozwój sieci tras rowerowych Warszawy w ramach ZIT WOF – etap I” zostało zrealizowanych 20 zadań inwestycyjnych na łączną kwotę 185 452 233,04 zł, z czego 71 592 114,14 zł dofinansowała Unia Europejska.
Ponadto ZDM, realizując pomniejsze zadania z zakresu wspierania ruchu rowerowego, odpowiada też m.in. za prowadzenie sieci bezpłatnych miejskich wypożyczalni rowerów towarowych, rozwój i utrzymanie większości publicznych samoobsługowych stacji naprawczych oraz montaż stojaków rowerowych w pasie drogowym w ramach inicjatywy własnej oraz w odpowiedzi na zgłoszenia mieszkańców.
Z inicjatywy Pełnomocnika podejmowany jest cały szereg działań związanych z różnymi aspektami ruchu rowerowego.
Zespół Pełnomocnika odpowiada za realizację kampanii edukacyjnej “Rowerowy Maj”. Warszawska edycja akcji jest największą w Polsce, a jej skala z roku na rok wciąż rośnie. W 6. edycji uczestniczyło 340 placówek, w których uczyło się 120 tysięcy dzieci. Celem akcji jest promocja zrównoważonej mobilności i postaw proekologicznych wśród dzieci, ich rodziców oraz pracowników placówek edukacyjnych. W Warszawie “Rowerowy Maj” jest wzbogacany o szereg komplementarnych działań, realizowanych również poza majem, takich jak: przekazywanie stojaków rowerowych, organizacja mobilnych serwisów rowerowych, warsztaty edukacyjne dla uczniów czy też szkolenia dla nauczycieli. Już teraz trwają przygotowania do udziału Warszawy w “Rowerowym Maju” w 2023 r. Dotyczy to w pierwszej kolejności poszukiwań partnerów merytorycznych i finansowych przedsięwzięcia, co pozwala na wzbogacanie oferty edukacyjnej kampanii oraz znacznego zmniejszenia kosztów jej realizacji bez utraty jakości.
Od 2021 r. prowadzona jest też akcja “Odkryj rower na nowo”, której celem jest szeroka i zniuansowana promocja wykorzystania roweru w celach transportowych przez osoby dorosłe. W ramach tego zadania regularnie powstają materiały wideo pokazujące dobre praktyki przy organizacji w miejscu pracy parkingów rowerowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą. Planowane jest też wydanie serii poradników dla zarządców nieruchomości. Format jest rozbudowywany o kolejne aspekty zagadnienia, takie jak np. promocja wykorzystania rowerów towarowych. Akcja będzie kontynuowana w kolejnych latach. Niewykluczony jest też powrót do formatów wykorzystywanych we wcześniejszych latach, np. akcji “Rower to pojazd” zogniskowanej wokół tematyki bezpieczeństwa ruchu drogowego.
W 2020 r. Pełnomocnik rowerowy przejął na stałe od zarządzającego ruchem obowiązek przygotowywania corocznego “Warszawskiego Raportu Rowerowego”, stanowiącego podsumowanie najważniejszych działań miasta w tematyce ruchu rowerowego w poprzednim roku. Od tego czasu treść i forma raportu są stale rozbudowywane i dopracowywane – najnowsza edycja została wzbogacona m.in. o statystyki policyjne dotyczące kradzieży rowerów. Osobny raport wieńczy coroczne pomiary ruchu rowerowego, które są zlecane regularnie od 2014 r. Oprócz tego, w trybie ciągłym jest realizowana kompleksowa i dynamiczna informacja dla mieszkańców za pomocą strony internetowej rowery.um.warszawa.pl oraz profilu w portalu społecznościowym Facebook. Strona internetowa jest cały czas rozwijana o nowe funkcjonalności i sekcje tematyczne. [ktoś zna i może potwierdzić?]
Również serwis tematyczny “Rowery” – znajdujący się w miejskim portalu mapa.um.warszawa.pl – jest w całości zasilany danymi wytwarzanymi przez Zespół Pełnomocnika. Dotyczy to w szczególności informacji takich, jak drobiazgowa inwentaryzacja tras rowerowych oraz lokalizacja parkingów rowerowych i samoobsługowych stacji naprawczych. W miarę czasu pozostałego po realizacji bardziej priorytetowych zadań mapa uzupełniana jest też o parkingi rowerowe i stacje na terenach prywatnych oraz o trasy rowerowe znajdujące się poza granicami Warszawy.
Z inicjatywy własnej Pełnomocnika podejmowany jest również szereg pomniejszych działań uruchamianych kontekstowo w adekwatnych momentach. Od lat we wrześniu – w ramach Europejskiego Tygodnia Mobilności – jest realizowany mobilny serwis rowerowy. W tegorocznym sezonie jesienno-zimowym po raz kolejny została podjęta współpraca ze Strażą Miejską, której zostały przekazane komplety lampek rowerowych. Mogą być wykorzystywane jako uzupełnienie mandatów lub pouczeń stosowanych wobec rowerzystów nieposiadających obowiązkowego wyposażenia swojego pojazdu. W trybie ciągłym jest realizowana też prosta kampania informacyjna w formie zawieszek na kierownicę roweru, odnosząca się do problematyki poprawnego zabezpieczania rowerów przed kradzieżą.
W zakresie punktu nr 2 informuję, że przyjęty tryb pracy nie przewiduje przedstawiania pisemnych sprawozdań. Pełnomocnik jest stale dostępny dla Prezydenta m.st. Warszawy, bierze udział w spotkaniach, kontaktuje się telefonicznie i drogą elektroniczną w trybie roboczym.
Dodatkowo informujemy, że wnioskowana w punkcie nr 1 informacja przetworzona – w części dotyczącej pełnego wykazu inicjatyw, opinii i uwag Pełnomocnika wystosowanych w trybie § 2 zarządzenia nr 1060/2015 Prezydenta m.st. Warszawy do podmiotów zewnętrznych i jednostek miejskich – aktualnie nie istnieje, w związku z czym jej przekazanie musiałoby zostać poprzedzone procesem tworzenia nowej informacji. Przygotowanie i przekazanie Panu żądanych materiałów wiązałoby się z oddelegowaniem pracowników Zarządu Dróg Miejskich do tego zadania.
Analiza dotychczasowego orzecznictwa sądowego pokazuje, że przetworzenie może polegać np. na wydobyciu poszczególnych informacji cząstkowych z posiadanych przez organ zbiorów dokumentów (które to zbiory mogą być prowadzone w sposób uniemożliwiający proste udostępnienie gromadzonych w nich danych) i odpowiednim ich przygotowaniu na potrzeby wnioskodawcy. Tym samym również suma informacji prostych, w zależności od wiążącej się z ich pozyskaniem wysokości nakładów, jakie musi ponieść organ, czasochłonności, liczby zaangażowanych pracowników – może być traktowana jako informacja przetworzona (wyrok NSA w Warszawie z 16 marca 2018 r., I OSK 915/16).
Zgodnie z przywołanym powyżej art. 3 ust. 1 pkt 1 Ustawy o dostępie do informacji publicznej, każdy ma prawo uzyskać informację prostą. Informacja publiczna przetworzona dostępna jest tylko w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego.
W związku z powyższym, ZDM prosi o szczegółowe wyjaśnienie w terminie 14 dni od doręczenia niniejszego pisma, dlaczego uzyskanie przez Pana wskazanych powyżej informacji jest szczególnie istotne dla interesu publicznego. Konieczność ustalenia przez ZDM wystąpienia bądź braku istnienia tej przesłanki ustawowej powoduje, że informacja publiczna we wskazanym wyżej zakresie nie może być udostępniona w terminie określonym w art. 13 ust. 1 ustawy.

Pełnomocnik Prezydenta m.st. Warszawy ds. komunikacji rowerowej