„Recepty na Czyste Powietrze” – żądania pilnych działań na rzecz ochrony zdrowia dzieci.

W poniedziałek, 17 marca 2025 r. w Warszawie, Wrocławiu i Katowicach wzięliśmy udział w organizowanej przez fundację Rodzice dla Klimatu akcji „Atak Kaszlu”. Rodzice, aktywiści i organizacje społeczne symbolicznie wystawili władzom „Recepty na Czyste Powietrze”, domagając się natychmiastowych działań na rzecz ochrony zdrowia publicznego, zwłaszcza dzieci, seniorów i kobiet w ciąży. Wydarzenie było częścią globalnej mobilizacji #OurKidsAir, w ramach której podobne protesty miały miejsce w kilkunastu miastach na całym świecie – od Londynu, przez Mediolan i Meksyk, po Nowy Jork.

Czyste powietrze potrzebne na CITO!

Astma, POChP, alergie, zapalenie zatok, infekcje dróg oddechowych, nadreaktywność oskrzeli, nadciśnienie, udary, zaburzenia neurologiczne, ADHD, depresja, cukrzyca, nowotwory… – to tylko część długiej listy konsekwencji, jakie niesie za sobą życie w zanieczyszczonym środowisku. Lista leków przepisywanych w gabinetach lekarskich jest równie długa – sterydy wziewne, leki rozszerzające oskrzela, antybiotyki na przewlekłe infekcje, środki przeciwzapalne i przeciwhistaminowe, beta-blokery, statyny, leki przeciwzakrzepowe, insulinę i leki na cukrzycę, preparaty neurologiczne i psychiatryczne – od przeciwbólowych i przeciwdepresyjnych po te stosowane w leczeniu zaburzeń poznawczych. Każdy z nich to dodatkowy koszt – zarówno finansowy, jak i zdrowotny. Jednak wśród tych wszystkich leków brakuje jednego kluczowego „składnika”.

,,Czystego powietrza nie da się kupić w aptece – to podstawowe prawo człowieka, a obowiązkiem każdej władzy – lokalnej, krajowej i europejskiej – jest ochrona zdrowia obywateli, zwłaszcza dzieci, przed zagrożeniami wynikającymi z zanieczyszczenia środowiska” – przypomina Kamila Kadzidłowska z Fundacji Rodzice dla Klimatu, mieszkanka warszawskiego Wawra, którego władze wciąż zwlekają z wdrażaniem skutecznych rozwiązań ograniczających emisję zanieczyszczeń pochodzących zarówno z transportu, jak i z domów ogrzewanych wciąż niskiej jakości opałem, narażając mieszkańców – szczególnie tych najmłodszych i najstarszych – na poważne konsekwencje zdrowotne. 

„Apelujemy do decydentów o wyjście z resortowych silosów i spojrzenie szerzej na rozwiązanie problemu. Bez współpracy między resortami zdrowia, ochrony środowiska, inwestycji, planowania przestrzennego i transportu nie uda nam się skutecznie przeciwdziałać tej cichej, ale śmiertelnej epidemii chorób cywilizacyjnych” – wyjaśnia Bogna Krystek-Kucewicz, członkini ruchu Rodzice dla Klimatu z Katowic, które wciąż pozostają jednym z najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie.

„Zdrowa przestrzeń miejska, bezpieczne otoczenie szkół i czyste powietrze to fundament polityki zdrowotnej i społecznej. Na naszych receptach, które wystawiamy polskim władzom lokalnym, podpowiadamy rozwiązania postulowane przez ekspertów zdrowia publicznego, które sprawdziły się już w krajach nordyckich – państwach, które odniosły największy sukces w walce o zdrowie publiczne” – dodaje Joanna Szczygielska-Żółtańska, współorganizatorka akcji Rodziców dla Klimatu we Wrocławiu, gdzie problem smogu nadal dotyka dziesiątki tysięcy mieszkańców każdego sezonu grzewczego.

Wrocław: Kaszel jako codzienność mieszkańców

We Wrocławiu uczestnicy akcji zgromadzili się na Rynku pod Pręgierzem, gdzie poprzez zbiorowy kaszel symbolicznie zwrócili uwagę na skutki smogu. W mieście wciąż działa ponad 3600 przestarzałych pieców, a poziom zanieczyszczeń wielokrotnie przekracza normy. Po akcji rodzice i aktywiści spotkali się z przedstawicielami Departamentu Zrównoważonego Rozwoju Urzędu Miejskiego, by przedstawić konkretne postulaty, w tym wprowadzenie stref buforowych wokół szkół, ograniczenie ruchu samochodowego i monitoring jakości powietrza.

Warszawa: Recepty dla władz dzielnicy Wawer

W Warszawie protest odbył się przed Urzędem Dzielnicy Wawer, gdzie problemem są zarówno „kopciuchy”, jak i intensywny ruch samochodowy. Aktywiści domagali się skutecznych działań antysmogowych, a „Recepty na Czyste Powietrze” przekazano przedstawicielce urzędu. Niestety, burmistrz dzielnicy, Paweł Michalec, nie znalazł czasu na rozmowę. Organizatorzy podkreślili, że brak działań na rzecz czystego powietrza to łamanie podstawowego prawa do zdrowia.

Katowice: Oczekiwanie na dialog z władzami

W Katowicach „Recepty na Czyste Powietrze” przekazano do Departamentu Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego. Niestety, nie udało się spotkać z urzędnikami odpowiedzialnymi za Program Ochrony Powietrza, ale aktywiści liczą na dalszy dialog i konkretne kroki w celu poprawy jakości powietrza w regionie.

Postulaty akcji „Atak Kaszlu”

Organizatorzy akcji domagają się od władz lokalnych pilnych działań, takich jak m.in.:

• Likwidacja ,,kopciuchów” w pierwszej kolejności z okolic szkół, żłobków, przedszkoli szpitali i domów seniora
• Monitoring zanieczyszczeń powietrza, także z transportu
• Inwestycja w zielone strefy buforowe wokół szkół oraz bezpieczne szkolne ulice, chroniące przed smogiem, spalinami, hałasem i upałem
• Inwestycja w niskoemisyjny, szybki i niezawodny transport zbiorowy
• Bezpieczne Szkolne Ulice dla dzieci
• Wsparcie finansowe termomodernizacji i wentylacji
• Zrównoważone formy aktywnej mobilności pieszej i rowerowej
• Mądre planowanie przestrzenne z uwzględnieniem potrzeb dzieci
• Kontrola wdrażania uchwał antysmogowych
• Obowiązkowa edukacja zdrowotna – także dla urzędników!

Postulaty zgłaszane podczas akcji „Atak Kaszlu” są zgodne z rekomendacjami przedstawionymi na posiedzeniu Zespołu Parlamentarnego „Rodzice dla Klimatu”, które odbyło się 4 marca 2025 roku pod hasłem „Dobry plan na przyjazne otoczenie szkoły to recepta na zdrowie dzieci” podkreślając, że kluczem do walki o czyste powietrze na terenach zurbanizowanych jest planowanie przestrzenne.

,,Sytuacja przy warszawskich szkołach jest daleka od dobrej. Według audytu Zarządu Dróg Miejskich jeden na pięciu uczniów w Warszawie miał bliskie spotkanie z niebezpieczną sytuacją drogową. Dlatego pilnie potrzebujemy wprowadzania przez dzielnice rozwiązań takich jak szkolne ulice, które znacznie poprawiają bezpieczeństwo na drodze do szkoły, jednocześnie obniżają poziom trujących tlenków azotu w powietrzu i zwiększają aktywność fizyczną” – komentuje Nina Józefina Bąk, dyrektorka Clean Cities Polska i mama czteroletniej Róży.

Międzynarodowy wymiar akcji #OurKidsAir

Akcja „Atak Kaszlu” była częścią globalnej mobilizacji #OurKidsAir, organizowanej przez ruchy rodzicielskie na całym świecie zrzeszonych w sieci Our Kids Climate. Podobne ,,ataki kaszlu” odbyły się w kilkunastu miastach od Londynu (Wielka Brytania), przez Mediolan (Włochy), Enugę (Nigeria), Mutare (Zimbabwe), Kisumu (Kenia), Mexico City i Guadalajara (Meksyk), po Nowy Jork, Las Vegas i Green Bay (USA). Postulaty prezentowane przez uczestników akcji zaprezentowane podczas międzynarodowej konferencji WHO w Kolumbii, gdzie eksperci zdrowia publicznego będą omawiać globalny kryzys związany z zanieczyszczeniem powietrza.

Wszystkie te działania mają na celu wywarcie presji na decydentów, aby wprowadzili skuteczne regulacje chroniące zdrowie dzieci. Dokumentacja z globalnej akcji zostanie przedstawiona na konferencji WHO w Kolumbii.

Inicjatorami kapami ,,Recepty na czyste powietrze” jest ruch społeczny i fundacja Rodzie dla Klimatu przy współpracy z Clean Cities Campaign Polska.

Do akcji #AtakKaszlu w Polsce dołączyły liczne organizacje społeczne zajmujące się ochroną zdrowia i środowiska, w tym Fundacja ,,Rodzic w Mieście”, Polski Alarm Smogowy, Warszawski Alarm Smogowy, Fundacja ,,Na Miejscu”, Młodzieżowy Strajk Klimatyczny, Fundacja ,,Poza RaMy”, Program ,,Bądź od Małego” Fundacji ,,Bądź” Małgosi Braunek, Stowarzyszenie Zielone Mazowsze oraz Inicjatywa Struga Wawerska, Dolnośląski Alarm Smogowy, Stowarzyszenie Akcja Miasto oraz Ostatnie Pokolenie.

📩 Dołącz do naszej akcji!

Zachęcamy wszystkich – mieszkańców, rodziców, nauczycieli i organizacje społeczne – do włączenia się w kampanię. Każdy może pobrać i własnoręcznie wypełnić „Receptę na Czyste Powietrze”, a następnie przekazać ją władzom lokalnym – przypominając, że ich codzienne decyzje dotyczące inwestycji mają realny wpływ na nasze zdrowie.