Sadza a klimat

Dlaczego Arktyka topnieje?

Ocieplenie Arktyki wzrosło dramatycznie, a wzrost temperatury jest szczególnie widoczny w miesiącach zimowych. W ciągu pierwszych siedmiu lat tego wieku globalna temperatura wzrosła średnio o 0,54°C w stosunku do okresu referencyjnego 1951-1980. W ciągu tego samego czasu temperatura terenów arktycznych podniosła się o ponad 2°C. W 2008 roku sytuacja była jeszcze gorsza – globalna temperatura wzrosła o ok. 0,44°C, a temperatura Arktyki była o 3,5°C większa.

Anomalie temperatury powierzchniowej (°C) w 2008 roku (okres referencyjny 1951-1980). Dr James E. Hansen, 2008.

Zasięg lodu morskiego w Arktyce w lecie i w miesiącach zimowych (czerwona linia).

Wzrost temperatury sprzyja wzmożonemu topnieniu lodowców, które przyczynia się do wzrostu światowego poziomu mórz i oceanów, co ma międzynarodowe konsekwencje.

Sadza i pył zawieszony mogą mieć wpływ na wyżej wspomniane zmiany na trzy sposoby:

1. Sadza pochłania ciepło słoneczne i powoduje ogrzanie najbliższego otoczenia (efekt bezpośredni);

2. Sadza wchodzi w interakcję z chmurami oraz wpływa na charakterystykę opadów (efekt pośredni);

3. Sadza osiadając na śniegu zmniejsza jego zdolność odbijania promieni wpływając na efekt albedo oraz przyspiesza początek wiosennego topnienia.

Skąd pochodzi sadza i pył zawieszony w Arktyce?

Sadza i pył zawieszony w Arktyce pochodzi głównie z europejskich źródeł. Na rys. 3 przedstawione jest przemieszczanie się mas zanieczyszczonego powietrza z półkuli północnej nad Syberią lub docierające bezpośrednio nad Arktykę. Innymi kierunkami, z których dociera zanieczyszczone powietrze jest Ameryka Północna i południowo-wschodnia Azja.

Droga jaką zanieczyszczone powietrze dociera nad Arktykę.

Dlaczego transport jest znaczący?

Emisja sadzy w zależności od szerokości geograficznej. Tami Bond, 2009.

Na świecie jest wiele źródeł pochodzenia sadzy i pyłu zawieszonego – np. wypalanie terenów czy spalanie biopaliw w celach kuchennych i ogrzewania domostw. Pomiędzy 40 a 50 stopniem szerokości geograficznej, które określają położenie Europy Centralnej, jednym z głównych źródeł emisji jest transport. Przyczynia się do tego duża liczba samochodów z silnikiem Diesla.

Filtr cząstek stałych, który może być zainstalowany w zarówno nowych jak i starych samochodach, może ograniczyć emisję szkodliwego pyłu nawet o 99%. Niestety, liczba zainstalowanych filtrów jest wciąż za mała; oznacza to, że samochody ciężarowe i osobowe, autobusy, różnego rodzaju maszyny oraz statki wydzielają nieoczyszczone spaliny.

Instalacja filtra nie tylko przyczyni się do poprawy jakości powietrza i idących za nim korzyści zdrowotnych, ale także wpłynie na zmniejszenie ocieplania się klimatu i topnienia lodowców. Cząsteczki pyłu i sadzy zostają w atmosferze nie dłużej niż tydzień, dlatego obniżenie poziomu ich stężenia w atmosferze poskutkuje szybką reakcją klimatu (w porównaniu do gazów cieplarnianych, których okres przebywania w atmosferze jest o wiele dłuższy).

Opracowano na podstawie materiałów kampanii Soot free for the Climate.