W kierunku nowej kultury mobilności w mieście
Zielona Księga W kierunku nowej kultury mobilności w mieście
jest roboczym dokumentem Komisji Wspólnot Europejskich, próbującym całościowo zdefiniować problemy transportu w miastach i wskazać ich konkretne rozwiązania.
Potrzeba zrównoważonego rozwoju stawia trudne wyzwania w warunkach miejskich. Przy nadmiernym hałasie i zanieczyszczeniu powietrza trzeba bowiem pogodzić rozwój gospodarczy (realizacja wytycznych Strategii Lizbońskiej) z poprawą jakości życia i ochroną środowiska. Nie da się zapewnić mobilności w miastach za pomocą jednego cudownego środka zaradczego. Postawiono więc na łączenie wielu działań oraz różnych sposobów i środków przemieszczania się. Cytując za Zieloną Księgą, nowe podejście do mobilności w mieście oznacza optymalizację wykorzystania różnorodnych środków transportu i tworzenie współmodalności pomiędzy różnymi rodzajami transportu zbiorowego (pociąg, tramwaj, metro, autobus, taksówka) oraz różnymi rodzajami transportu indywidualnego (samochód, motocykl, rower, chodzenie pieszo). Obejmuje ono także realizację wspólnych celów w zakresie dobrobytu gospodarczego, zarządzania popytem na transport, w celu zapewnienia mobilności, odpowiedniego poziomu życia i ochrony środowiska.
Skuteczna polityka w zakresie mobilności w mieście ma łączyć najlepsze rozwiązania dla każdego pojedynczego problemu: innowacyjne technologie, rozwój ekologicznych, bezpiecznych i inteligentnych systemów transportu, zachęty ekonomiczne i zmiany w prawie.
Najważniejsi są rowerzyści i piesi
Większe znaczenie w stosunku do dotychczasowych praktyk zdają się zyskiwać komunikacja rowerowa oraz poruszanie się pieszo. Stają się one, obok komunikacji szynowej, ważnym elementem zrównoważonego rozwoju mobilności miast. Podkreśla się przy tym wagę działań promocyjnych i edukacyjnych, włączających w nie całe rodziny i społeczności. Dowartościowanie ruchu pieszego ma głęboki sens, bowiem od rozwiązań tras pieszych, dojść do przystanków komunikacji miejskiej, czy stacji metra, zależy atrakcyjność tych środków komunikacji zbiorowej dla jej pasażerów, w tym osób starszych i niepełnosprawnych.
Dostrzeżono to np. w Londynie, który, tak za sprawą sukcesu wprowadzenia wysokich opłat ograniczających wjazd do centrum, jak i dzięki nowatorskiemu programowi poprawy mobilności pieszej (improving walkability) staje się jednym z miast pionierskich, o rozwiązaniach wzorcowych dla całej Unii. Podobnie wysoko oceniono rozwiązania zastosowane w Sztokholmie (elektroniczny system zarządzania ruchem – ITS), Monachium (zintegrowany system transportu), czy w Barcelonie (ruchome wydzielone pasy ruchu dla autobusów, ruchome strefy załadunku / miejsca parkingowe). Opieranie się i uczenie na dobrych wzorach rozwiązań problemów mobilności w miastach jest bardzo ważnym elementem wypracowywania wspólnej strategii.
W dokumencie postuluje się wprowadzenie jednolitych zasad dla tworzenia zielonych stref w miastach (strefy tylko dla pieszych, ograniczonego ruchu, ograniczenia prędkości, opłaty za wjazd do miasta itd.). Parkingi typu Parkuj i jedź
mają stanowić zachętę dla korzystania z samochodu w powiązaniu z transportem zbiorowym, pod warunkiem znacznego ograniczenia miejsc parkingowych w centrach miast. Będzie też możliwa inna presja finansowa, bowiem rozważa się włączenie do dyrektywy w sprawie eurowiniety także infrastruktury miejskiej, co można połączyć z opracowywaną obecnie jednolitą metodologią liczenia kosztów zewnętrznych w transporcie.
Trzeba zmienić sposób myślenia
Należy propagować styl życia w mniejszym stopniu uzależniony od samochodów, poprzez promowanie takich rozwiązań, jak wspólne użytkowanie jednego samochodu (car-sharing), a także zachęcanie do wzajemnego podwożenia się, dzięki czemu zmniejsza się ilość samochodów na drodze. W dłuższej perspektywie spore znaczenie w poprawie sytuacji może mieć także mobilność wirtualna
, czyli np. telepraca.
Środkiem zaradczym na korki w ruchu kołowym ma być także postulowany nowy styl jazdy, ograniczający zużycie paliwa, a więc i emisję spalin, wspomagany przez elektroniczne systemy zarządzania ruchem miejskim. Zastosowanie tego typu systemów może umożliwić poprawę przepustowości dróg nawet o 30%.
Przede wszystkim jednak powinno się szukać skutecznych rozwiązań dla lepszego wykorzystania już istniejącej infrastruktury, a dopiero w dalszej kolejności tworzyć nową, o czym u nas nikt nie chce nawet słyszeć. Przyszłoroczny budżet Warszawy aż w 39% ma być przeznaczony na nowe drogi, a w dalszych 28% na rozwój transportu publicznego (przy jednym procencie na ochronę środowiska, bezpieczeństwo publiczne czy pomoc społeczną…) Priorytety są aż nadto widoczne, przy czym już wiadomo, że nie wszystkie zaplanowane na ten rok inwestycje w sieć tramwajową mają szansę szybkiej realizacji.
Przed nami długa droga
Nasze dotychczasowe doświadczenia w korzystaniu z komunikacji miejskiej każą podchodzić do prezentowanych w Zielonej Księdze rozwiązań z pewną rezerwą, bowiem przepaść jest nadal ogromna. Intermodalność, czyli podróżowanie z przesiadkami, w naszym wydaniu to nadal przede wszystkim niewygody. Jeśli to możliwe, lepiej jechać jednym środkiem transportu, nawet stojąc w korkach czy nadkładając drogi, niż przesiadać się tracąc cenne minuty w przejściach podziemnych, na wąskich przystankach, czy na zbyt dalekich dojściach do nich. Dlatego właśnie w materiałach unijnych jest kładziony tak duży nacisk na jakość infrastruktury oraz świadczonych usług. Duże nadzieje pokłada się też w inteligentnych systemach transportu (ITS), które pozwalają na optymalizację planowania podróży, lepsze zarządzanie ruchem oraz prostsze zarządzanie popytem.
Pierwsze takie rozwiązania, w postaci systemów uprzywilejowania tramwajów, powstają już od paru lat w Krakowie, Poznaniu i Warszawie, oczywiście w atmosferze piętrzących się trudności. Jak słusznie zauważono w Zielonej Księdze, tworzenie nowej mobilności w miastach wymaga wzbogacania wiedzy, dlatego niezmiernie ważne (jeśli nie najważniejsze) jest ciągłe dokształcanie się ludzi odpowiedzialnych za te rozwiązania na poziomie lokalnym. Tylko wtedy nasze miasta będą miały szanse stawać się coraz bardziej zielone i przyjazne dla mieszkańców.
Zobacz także
Tekst dokumentu Zielona Księga
dostępny jest na stronie:
ec.europa.eu/transport/clean/green_paper_urban_transport/doc/2007_09_25_gp_urban_mobility_pl.pdf